Υγιείς σχέσεις και αμοιβαιότητα

Να σεβόμαστε και να εκτιμούμε όλους, να τιμάμε εκείνους που πράττουν το ίδιο προς εμάς. Αυτή η αμοιβαία προσέγγιση είναι το θεμέλιο μιας υγιούς σχέσης.

Ωστόσο, τίθεται το ερώτημα: τι συμβαίνει όταν κάποιος έχει μάθει να ικανοποιεί συνεχώς τις ανάγκες του άλλου, χωρίς να λαμβάνει κάτι αντίστοιχο πίσω;

Αυτό το πρότυπο σχέσης χαρακτηρίζεται από μια άνιση δυναμική, όπου η μία πλευρά είναι διαρκώς σε μια θέση «σωτήρα» ή «υποστηρικτή». Η εστίαση είναι στη φροντίδα του άλλου, στην ικανοποίηση των δικών του αναγκών, συχνά εις βάρος της προσωπικής ευτυχίας και ισορροπίας. Όσο περισσότερο οι άλλοι έχουν ανάγκη, τόσο πιο ισχυρό γίνεται το αίσθημα ότι πρέπει να τους φροντίσεις, να τους «σώσεις», και αυτή η δυναμική τείνει να ελκύει ανθρώπους με εξαρτητικές ή ναρκισσιστικές συμπεριφορές.

Στην εξαρτητική περίπτωση, το άλλο άτομο βασίζεται σε σένα για να καλύψει τη δική του ανασφάλεια ή την ανάγκη να μην είναι μόνο του. Εσύ γίνεσαι ο «βράχος» του, αλλά αυτή η σχέση είναι μονομερής, καθώς το άτομο αυτό δεν μπορεί να σου προσφέρει πραγματική στήριξη. Στη ναρκισσιστική περίπτωση, το άλλο άτομο σε χειραγωγεί για να ικανοποιήσει τις δικές του ανάγκες για αναγνώριση και επιβεβαίωση, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τα συναισθήματά σου ή τα προβλήματά σου.

Αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να οδηγήσουν σε εξάντληση και απογοήτευση. Στην προσπάθεια να βοηθήσεις ή να σώσεις το άλλο άτομο, πολλές φορές χάνεσαι, αγνοώντας τις δικές σου ανάγκες και επιθυμίες. Είναι σαν να προσπαθείς να σπείρεις σε ένα άγονο χωράφι, χωρίς να αναγνωρίζεις ότι οι προσπάθειές σου δεν θα αποδώσουν ποτέ καρπούς.

Το ερώτημα «Γιατί το κάνεις αυτό;» είναι κεντρικό. Η απάντηση βρίσκεται στο γεγονός ότι έχεις μάθει να νιώθεις σημαντικός μόνο όταν ικανοποιείς τις ανάγκες του άλλου. Το συναίσθημα της αξίας σου προκύπτει από την αναγνώριση που λαμβάνεις από τη φροντίδα που προσφέρεις. Αυτό συχνά συμβαίνει επειδή δεν έχεις μάθει να ζητάς εσύ κάτι από τους άλλους, να εκφράζεις τις δικές σου ανάγκες και επιθυμίες. Ως αποτέλεσμα, χτίζεις την αυτοεκτίμησή σου πάνω στην αφοσίωση και την προσπάθεια να ευχαριστήσεις τους άλλους.

Όταν συναντάς ανθρώπους που μπορούν να δώσουν όπως κι εσύ, η αίσθηση του ελέγχου χάνεται. Το να επιτρέπεις στον άλλον να σε φροντίσει σε βάζει σε μια ευάλωτη θέση, την οποία ίσως δεν έχεις μάθει να διαχειρίζεσαι. Ο φόβος αυτός προκύπτει από την ανάγκη να διατηρήσεις τον ρόλο του «δυνατού» στη σχέση. Ωστόσο, η αμοιβαία σχέση απαιτεί κάτι άλλο: τη δυνατότητα να αφήνεσαι, να αποδέχεσαι τη φροντίδα και την αφοσίωση του άλλου, και να συνυπάρχεις σε μια ισότιμη βάση.

Το να συνδεθείς με ανθρώπους που είναι επίσης δοτικοί σε οδηγεί να αξιολογήσεις τη συμπεριφορά τους με διαφορετικό τρόπο. Μαθαίνεις να εκτιμάς όχι μόνο την προσπάθεια που κάνεις εσύ, αλλά και τη δική τους. Μέσα από αυτή την ισορροπία, αρχίζεις να αναγνωρίζεις ότι η σχέση δεν είναι μόνο μια προσωπική υποχρέωση, αλλά ένας κοινός τόπος δημιουργίας, όπου και οι δύο συνεργάζονται και συνεισφέρουν. Η σχέση γίνεται τότε μια συνεργασία βασισμένη στην αμοιβαία φροντίδα, χωρίς να στηρίζεται στην ανάγκη του ενός να ελέγχει ή να κυριαρχεί.

Αυτός ο ισότιμος τρόπος σχέσης είναι κάτι νέο και συχνά δύσκολο να επιτευχθεί, ειδικά όταν κάποιος έχει συνηθίσει στο προηγούμενο μοτίβο αλληλεπίδρασης. Χρειάζεται χρόνος και υπομονή για να μάθεις να αφήνεσαι στη φροντίδα του άλλου και να δημιουργείς σχέσεις βασισμένες στην αμοιβαιότητα. Είναι μια διαδικασία αποδοχής και συγχρονισμού με τον άλλον, η οποία όμως προσφέρει μεγάλη ανταμοιβή: τη δημιουργία μιας αληθινά ισορροπημένης και οικείας σχέσης.

Ωστόσο, αυτή η αλλαγή δεν είναι εύκολη. Ειδικά όσο μεγαλώνουμε, τόσο πιο βαθιά ριζωμένες είναι οι συνήθειες και τα πρότυπα συμπεριφοράς που έχουμε υιοθετήσει. Παρόλα αυτά, αν υπάρχει η επιθυμία και η αποφασιστικότητα, μπορείς να αλλάξεις. Θα χρειαστεί να περάσεις από τα στάδια του πένθους, να αποδεχτείς ότι ο τρόπος που σχετιζόσουν μέχρι τώρα δεν σε εξυπηρετεί πλέον, και να αφήσεις πίσω σου αυτό το παλιό μοτίβο.

Μόνο τότε θα μπορέσεις να ζήσεις μια σχέση που προσφέρει αληθινή οικειότητα και ασφάλεια, όπου και οι δύο άνθρωποι νιώθουν πραγματικά συνδεδεμένοι. Αυτό απαιτεί να μάθεις να δέχεσαι, όχι μόνο να δίνεις, και να αναγνωρίζεις ότι η σχέση είναι ένας χώρος κοινής προσπάθειας και φροντίδας, όπου η ισορροπία και η αμοιβαιότητα δημιουργούν σταθερότητα, οικειότητα και αγάπη.