Αφουγκράζομαι τα συναισθήματά μου

Η ενοχή αποτελεί ένα από τα πιο ισχυρά συναισθήματα που μπορεί να βιώσει ένα άτομο. Όταν ένα παιδί μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον όπου οι γονείς ή οι άλλoι σημαντικοί του δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους για τα λάθη τους, τότε η ευθύνη συχνά μετατίθεται στο ίδιο το παιδί. Σ’ αυτή την ευαίσθητη ηλικία, το παιδί δεν διαθέτει ακόμα τα ψυχικά εργαλεία για να αποδομήσει ή να επεξεργαστεί την κατάσταση. Έτσι, η ενοχή γίνεται μέρος της ταυτότητάς του, σχηματίζοντας έναν φαύλο κύκλο ανασφάλειας και αυτοαμφισβήτησης.

Αυτή η διαδικασία μπορεί να φανεί ασυνείδητη, όμως τα αποτελέσματά της είναι εμφανή στη συναισθηματική και ψυχική του εξέλιξη. Το παιδί αρχίζει να βλέπει τον εαυτό του ως τον υπαίτιο για τα λάθη των άλλων, ενώ ταυτόχρονα προσπαθεί να εξηγήσει και να ερμηνεύσει την πραγματικότητα με τρόπους που διαστρεβλώνουν την αλήθεια. Αυτό οδηγεί σε μια συνεχή διαπραγμάτευση με τον εαυτό του: «Μήπως κάνω λάθος; Μήπως φταίω εγώ;». Η αμφιβολία γίνεται ένα μόνιμο συναίσθημα που κατατρώει την εσωτερική ηρεμία και σιγουριά του.

Στις διαπροσωπικές του σχέσεις, ο ενήλικας που έχει περάσει από αυτή τη διαδικασία αναπαράγει μοτίβα που συχνά περιλαμβάνουν ένταση, θυμό και απογοήτευση. Οι άλλοι δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες του, καθώς εκείνος ζητά από τους γύρω του να αναγνωρίσουν τα λάθη τους, κάτι που δύσκολα συμβαίνει. Η συναισθηματική του επένδυση στην ανάγκη για αλλαγή των άλλων τον οδηγεί σε απογοητεύσεις και επαναλαμβανόμενα μοτίβα αποτυχίας. Το παράπονο και ο θυμός γίνονται μόνιμοι σύντροφοι, δημιουργώντας έναν ατέρμονο κύκλο αρνητικών συναισθημάτων που υπονομεύει τη δική του ευτυχία και αυτοεκτίμηση.

Πίσω από κάθε θυμό, όμως, κρύβεται μια ανάγκη. Το παιδί μέσα του αναζητά αναγνώριση και αποδοχή, και αυτή η αναζήτηση συνεχίζεται ακόμη και στην ενηλικίωση. Όμως, όσο επιμένει να περιμένει από τους άλλους να αλλάξουν ή να παραδεχτούν τα λάθη τους, τόσο παραμένει εγκλωβισμένος στη δική του παγίδα. Δεν μπορεί να αποδεσμευτεί, γιατί θεωρεί ότι η δική του εξέλιξη εξαρτάται από τη μεταμέλεια των άλλων. Αλλά η αλήθεια είναι ότι η απελευθέρωση έρχεται από μέσα του.

Η μετάβαση από το παιδί στον ενήλικα που αναλαμβάνει την προσωπική του ευθύνη είναι μια κρίσιμη καμπή. Ο ενήλικας καλείται να αποδεχτεί τα λάθη των άλλων, να συνειδητοποιήσει ότι δεν μπορεί να τους αλλάξει, αλλά μπορεί να αλλάξει τη στάση του απέναντί τους. Αυτό απαιτεί την κατανόηση ότι οι άλλοι, όπως και εκείνος, κουβαλούν τις δικές τους ατέλειες και τα δικά τους βάρη, που συχνά δεν έχουν καμία σχέση με τη δική του πραγματικότητα. Η συνειδητοποίηση αυτή ανοίγει το δρόμο προς την εσωτερική ελευθερία.

Η πραγματική ωριμότητα δεν έρχεται μέσα από την εξιδανίκευση ή την κριτική των άλλων, αλλά από την αποδοχή του εαυτού και των σχέσεων όπως πραγματικά είναι. Ο ώριμος εαυτός δεν χρειάζεται να εξιδανικεύει τους ανθρώπους, ούτε να τους κατηγορεί όταν δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες του. Αντίθετα, αναγνωρίζει τα δικά του όρια, τις δικές του ανάγκες και αναλαμβάνει την ευθύνη για το πώς επιλέγει να συνδέεται με τους άλλους.

Η αποδοχή των συναισθημάτων του παρελθόντος είναι το κλειδί για την απελευθέρωση από τις ενοχές και τα μοτίβα που δημιουργήθηκαν στη παιδική ηλικία. Ο ενήλικας που μαθαίνει να συγχωρεί τον εαυτό του για τις αδυναμίες του, που αναγνωρίζει τις ανάγκες και τα συναισθήματά του χωρίς να τα καταπιέζει ή να τα αρνείται, προχωρά προς μια πιο υγιή και ισορροπημένη ζωή. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα αρνητικά συναισθήματα εξαφανίζονται, αλλά ότι μαθαίνει να τα διαχειρίζεται με περισσότερη αγάπη και κατανόηση.

Στην ενηλικίωση, η ωριμότητα δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρξουν απογοητεύσεις ή προκλήσεις, αλλά ότι μπορεί να αντιμετωπίσει αυτές τις καταστάσεις με περισσότερη αυτοσυμπόνια. Το μικρό παιδί που κουβαλάει μέσα του, αυτό που ζητά αναγνώριση και ασφάλεια, μπορεί τώρα να αναπαυθεί, καθώς ο ενήλικας μέσα του έχει πλέον την ικανότητα να του προσφέρει αυτά τα στοιχεία. Με αυτόν τον τρόπο,  μπορεί να ζήσει με περισσότερη ηρεμία, χωρίς να παγιδεύεται σε ανεπίλυτες προσδοκίες από τους άλλους.

Όταν φτάσουμε στο σημείο όπου οι σχέσεις μας δεν χαρακτηρίζονται πλέον από ανάγκες επιβολής ή εξιδανίκευσης, τότε μπορούμε να συνδεθούμε με τους άλλους σε ένα νέο, πιο αυθεντικό επίπεδο. Οι σχέσεις που δημιουργούνται μέσα από την αποδοχή του εαυτού και του άλλου, χωρίς να απαιτούμε την τελειότητα, μας προσφέρουν βαθιά ικανοποίηση και χαρά. Σε αυτές τις σχέσεις, η κατανόηση και η αλληλοστήριξη γίνονται τα θεμέλια, επιτρέποντας την πραγματική οικειότητα και την αγάπη.

Το πέρασμα από το παιδί στον ώριμο ενήλικα δεν σημαίνει ότι χάνουμε την παιδικότητα ή την ικανότητα για ελπίδα και φαντασία. Αντίθετα, φέρνουμε μαζί μας την ευγένεια και την αθωότητα του παιδιού, αλλά με έναν νέο τρόπο. Η συναισθηματική ωριμότητα περιλαμβάνει τη δυνατότητα να συγχωρούμε, να αποδεχόμαστε και να ζούμε με μια βαθύτερη αίσθηση ευθύνης και ελευθερίας.

Η ενηλικίωση είναι μια διαδικασία που δεν αφορά την τέλεια κατανόηση των άλλων ή του εαυτού μας, αλλά την ικανότητα να πορευόμαστε με αυτοσεβασμό και αγάπη, ανεξαρτήτως των δυσκολιών. Με αυτόν τον τρόπο, οι σχέσεις μας μπορούν να ανθίσουν σε  ένα περιβάλλον αμοιβαίας αποδοχής και σεβασμού.

Αγγελική Μπολουδάκη