Αυτοφροντίδα και ενοχή

Όταν ενδιαφερόμαστε για τον εαυτό μας, αυτό σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε την αξία μας και τις ανάγκες μας, και προσπαθούμε να τις ικανοποιήσουμε με σεβασμό και αφοσίωση. Ωστόσο, όταν από νεαρή ηλικία έχουμε διδαχθεί να κατηγορούμε τον εαυτό μας για λάθη που δεν είναι δικά μας, χάνουμε την ικανότητα να ξεχωρίζουμε τα δικά μας δικαιώματα από τα λάθη των άλλων. Το παιδί που μεγάλωσε με την αίσθηση ότι είναι υπεύθυνο για τις πράξεις και τα λάθη των γονιών του, θα κουβαλάει αυτήν την αντίληψη και στην ενήλικη ζωή, αμφισβητώντας συνεχώς την αξία του.

Η ενοχή που νιώθει κάποιος χωρίς να είναι υπεύθυνος οδηγεί στην ακύρωση του εαυτού. Όσο δεν υπερασπίζεται κανείς τα δικαιώματα και τις ανάγκες του, τόσο περισσότερο απομακρύνεται από την αληθινή του φροντίδα και συναισθηματική ισορροπία. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι κάποιος δέχεται άδικες συμπεριφορές από τους άλλους, αμφισβητώντας τις δικές του ανάγκες ή θεωρώντας ότι δεν αξίζει την προσοχή και την εκτίμηση που λαμβάνουν οι άλλοι.

Οι σχέσεις που δημιουργούμε στην ενήλικη ζωή, είτε είναι φιλικές, επαγγελματικές είτε ερωτικές, λειτουργούν σαν καθρέφτης της αυτοεκτίμησής μας. Αν δεν έχουμε μάθει να εκτιμούμε τον εαυτό μας, θα προσελκύουμε ανθρώπους που επίσης δεν θα μας εκτιμούν ή θα αγνοούν τις ανάγκες μας. Σε αυτές τις σχέσεις μπορεί να υποχωρούμε συνεχώς, να μην εκφράζουμε τα συναισθήματά μας ή τις επιθυμίες μας, φοβούμενοι ότι θα απορριφθούμε ή ότι θα κατηγορηθούμε για εγωισμό.

Πολλοί άνθρωποι, έχοντας ανατραφεί σε περιβάλλοντα που τους έμαθαν να θυματοποιούνται ή να ακολουθούν τις συμπεριφορές των άλλων χωρίς να αντιδρούν, πιστεύουν ότι το να φροντίζει κανείς τον εαυτό του είναι εγωιστικό. Όμως, η αυτοφροντίδα δεν είναι εγωισμός· είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διατήρηση υγιών σχέσεων. Το να εκτιμάμε τον εαυτό μας και να φροντίζουμε τις ανάγκες μας μας επιτρέπει να αγαπάμε και τους άλλους με τρόπο αυθεντικό και ισότιμο. Αν δεν εκτιμούμε τον εαυτό μας, θα προσελκύουμε ανθρώπους που επίσης δεν εκτιμούν ούτε τον εαυτό τους, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται τοξικές ή ανισόρροπες σχέσεις.

Η αυθεντικότητα είναι μια από τις βασικές ανάγκες κάθε ανθρώπου. Το να ζούμε με βάση τις αξίες μας, να εκφράζουμε τα συναισθήματα και τις σκέψεις μας χωρίς φόβο και ενοχές είναι αναγκαίο για να νιώθουμε ολοκληρωμένοι. Όταν υποχωρούμε διαρκώς στις απαιτήσεις ή τις προσδοκίες των άλλων, χάνουμε την αίσθηση της αυτονομίας μας. Δεν επιλέγουμε συνειδητά τα όνειρά μας ή τις αξίες μας, αλλά αφήνουμε τις επιθυμίες των άλλων να μας κατευθύνουν, ακόμα και αν δεν συνάδουν με τα δικά μας ιδανικά.

Η αίσθηση του αποπροσανατολισμού είναι το αποτέλεσμα του να ζεις για τις ανάγκες των άλλων και να παραμελείς τις δικές σου. Όταν προσπαθείς συνεχώς να αλλάξεις τον άλλον ή να αποδείξεις την αξία σου μέσω της δικής του αποδοχής, χάνεις την επαφή με τα δικά σου σχέδια και την κατεύθυνση της ζωής σου. Αυτή η κατάσταση οδηγεί σε συναισθήματα μοναξιάς, απόγνωσης και απελπισίας.

Η διαδικασία της φροντίδας του εαυτού ξεκινάει με την επανεκτίμηση των σχέσεων και των μοτίβων συμπεριφοράς μας. Είναι σημαντικό να αναρωτηθούμε: “Μήπως ακυρώνω τον εαυτό μου όταν βάζω τους άλλους σε προτεραιότητα χωρίς να αναρωτιέμαι τι θέλω εγώ;” Το να δίνουμε στους άλλους είναι θετικό, αλλά μόνο όταν δεν γίνεται εις βάρος της δικής μας ευημερίας. Αν δεν παρατηρούμε αν οι άλλοι ανταποκρίνονται στις ανάγκες μας, καταλήγουμε να παραβλέπουμε τον ίδιο μας τον εαυτό.

Για να νοιαστούμε πραγματικά για τον εαυτό μας, χρειάζεται να αρχίσουμε να εκφράζουμε ανοιχτά τις ανάγκες και τα συναισθήματά μας. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι θα πρέπει να θέσουμε όρια σε σχέσεις που μας αποδυναμώνουν ή να επιλέξουμε να συνδεθούμε με ανθρώπους που μας σέβονται και μας εκτιμούν.

Το να ενδιαφερόμαστε για τον εαυτό μας είναι μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο, προσοχή και συνειδητότητα. Είναι η βάση πάνω στην οποία χτίζονται υγιείς σχέσεις και ισορροπημένη ζωή. Όταν μάθουμε να φροντίζουμε τον εαυτό μας με αγάπη και σεβασμό, η έγνοια θα μετατραπεί σε ουσιαστική φροντίδα, τόσο για εμάς όσο και για τους άλλους.

Το να μην φροντίζουμε τον εαυτό μας δεν είναι μια απλή έλλειψη προσοχής, αλλά ένα σύμπτωμα βαθύτερων ψυχολογικών μοτίβων που συχνά ξεκινούν από την παιδική ηλικία. Η ενοχή, η αίσθηση ότι φταίμε για τα λάθη των άλλων, η παραμέληση των αναγκών μας, όλα αυτά συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας αρνητικής σχέσης με τον εαυτό μας. Η αλλαγή αυτής της σχέσης απαιτεί συνειδητή προσπάθεια, αναγνώριση των συναισθημάτων μας και επαναπροσδιορισμό των αξιών μας. Μόνο τότε θα μπορέσουμε να χτίσουμε τη ζωή που επιθυμούμε και να προσφέρουμε αυθεντική φροντίδα στον εαυτό μας.

Αγγελική Μπολουδάκη