Η ενοχοποίηση των παιδιών

Όταν η οργή των γονιών εκφράζεται με επιθετικό τρόπο, υπερβολικό και ακατάλληλο, μαζί με την ντροπή και τη στενοχώρια που θα νιώσει το παιδί θα χάσει την αυτοεκτίμηση και δεν θα αποκτήσει καμία συνειδητοποίηση της ευθύνης του.

Η ενοχοποίηση των παιδιών αποτελεί όργανο ασυνείδητης και πολύπλευρης εξουσίας στα χέρια των γονέων, γιατί δημιουργούν και αυξάνουν την αμφιβολία μέσα τους. Αισθάνονται ότι δεν είναι ικανά να αντιμετωπίσουν τις καταστάσεις της ζωής.

O Franz Kafka, θύμα τέτοιας ενοχοποίησης, έγραφε στον πατέρα του: «Ποτέ μου δεν μπόρεσα να καταλάβω την αναλγησία σου για τον πόνο και την ντροπή που με έκανες να νιώθω με τα λόγια και τις επικρίσεις σου, σαν να μην ήξερες την εξουσία που ασκούσες πάνω μου».

Η ενοχοποίηση προκαλεί νευρωτικό ή ψυχωτικό ενοχικό σύμπλεγμα, πόνο και επικίνδυνη επιθετικότητα. Η άγνοια της καταστροφικής δύναμης της ενοχοποιητικής συμπεριφοράς ωθεί τους γονείς να προκαλούν στα παιδιά ψυχικά τραύματα που συχνά δεν επουλώνονται, διότι η ενοχοποίηση είναι το ισχυρότερο όπλο εναντίον της αυτοεκτίμησης.

Η ενοχοποίηση είναι η μέθοδος που χρησιμοποιείται για να νιώσει ο άλλος ότι βρίσκεται σε άδικη θέση. Σκοπός είναι ο έλεγχος, η κυριαρχία πάνω στον άλλον ο οποίος αποδυναμώνεται ψυχολογικά, όταν του γεννηθεί η αμφιβολία για την αξία και τις ικανότητες του.

Μέσον είναι κυρίως η φυσική ή λεκτική επιθετικότητα, η συκοφαντική ή προσβλητική κριτική, η επίδειξη αδιαφορίας κάθε φορά που το ενδιαφέρον παύει να εστιάζεται στο πρόσωπο του γονιού, η έλλειψη προσοχής, ο έλεγχος που υπονομεύει την ανεξαρτησία και άλλες συμπεριφορές συχνά δυσδιάκριτες.

Η ενοχοποίηση κατά την παιδική ηλικία είναι επικίνδυνη, κυρίως διότι ξυπνά την πρωταρχική αγωνία του βρέφους για τον αποχωρισμό από τη μητέρα.

Η ενοχοποίηση προκαλεί:
Τύψεις για μια πράξη όπου φυσικά το παιδί αδυνατεί να αναλάβει την ευθύνη του σε αυτήν, γιατί το αίσθημα πρωτοβουλίας ακυρώνεται από τις επιθέσεις του γονιού.

Αίσθημα κατωτερότητας και ανικανότητας με ένα συνεχη φόβο για τις επιπτώσεις που θα έχει κάθε πράξη στους άλλους.

Φόβο για τιμωρία ή επίθεση εναντίον του

Η άσχημη εντύπωση που μπορεί να δώσει στους άλλους υπονομεύει το αίσθημα αξίας του και δεν του επιτρέπει να είναι ο εαυτός του.

Το ενοχικό συναίσθημα εγείρει τον φόβο γιατί το ενδεχόμενο μιας άσχημης εντύπωσης προς τους άλλους βιώνεται ως ένδειξη κοινωνικής ανεπάρκειας. Νιώθει την ανικανότητα του επικίνδυνη, αφού είναι η αιτία αποκλεισμού από την ομάδα και επομένως προσαρμόζεται σε εντολές που δεν επιθυμεί, χάνοντας την προσωπική του αλήθεια.

Lucio Della Seta, Νικήστε τις ενοχές, ίταμος