Επίκριση, αυτοκριτική και αυτοαποδοχή

Η επικριτική ανατροφή μπορεί να έχει βαθιά και μακροχρόνια επίδραση στη ζωή μας. Όταν μεγαλώνουμε σε περιβάλλον όπου η κριτική είναι έντονη και συνεχής, συχνά μαθαίνουμε να βλέπουμε τον εαυτό μας μέσα από τα μάτια των άλλων, με αυστηρότητα και απόρριψη. Αυτή η εσωτερική φωνή, που δεν μας αφήνει να ησυχάσουμε, είναι το αποτύπωμα της παιδικής μας ηλικίας, όταν αναζητούσαμε την αποδοχή αλλά συναντούσαμε την επίκριση. Το αποτέλεσμα; Ένα πληγωμένο παιδί μέσα μας που συνεχίζει να πιστεύει πως κάτι φταίει σε εμάς.

Με την πάροδο των χρόνων, αυτή η πεποίθηση συχνά παραμένει. Όσο και αν θέλουμε να αγαπήσουμε και να αποδεχτούμε τον εαυτό μας, η συνήθεια της αυτοκριτικής μας εμποδίζει. Μπορεί να έχουμε την επιθυμία να δούμε τον εαυτό μας με αγάπη και κατανόηση, όμως μας είναι πιο εύκολο να επιστρέφουμε στην ασφάλεια της κριτικής. Είναι ένα οικείο μονοπάτι, ακόμα κι αν είναι επώδυνο.

Η διαδικασία της αυτοαποδοχής δεν είναι κάτι που γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη. Είναι μια συνειδητή και μακροχρόνια προσπάθεια. Συχνά απαιτεί να αντιμετωπίσουμε το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας, να αναγνωρίσουμε τα αρνητικά πρότυπα σκέψης και να τα αντικαταστήσουμε με θετικά. Κι όμως, όταν προσπαθούμε να κάνουμε αυτή τη μετάβαση, ένα φίλτρο αρνητισμού αλλοιώνει την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας, κάνοντάς μας να βλέπουμε μόνο τα λάθη μας. Αυτό δεν είναι κάτι που κάνουμε σκόπιμα. Είναι αποτέλεσμα της συνήθειας, μιας συνήθειας που ίσως φαίνεται πιο εύκολη από την αλλαγή, γιατί η αλλαγή απαιτεί θάρρος και προσπάθεια.

Η αυτοκριτική φέρνει μαζί της μοναξιά. Όσο συνεχίζουμε να επικρίνουμε τον εαυτό μας, τόσο απομακρυνόμαστε από αυτόν. Ουσιαστικά, απομονωνόμαστε. Η μοναξιά αυτή είναι βαθιά, γιατί δεν προέρχεται από εξωτερικούς παράγοντες αλλά από την ίδια μας τη σχέση με τον εαυτό μας. Αυτό που χρειαζόμαστε περισσότερο είναι να είμαστε σύμμαχοι του εαυτού μας, όχι εχθροί. Η αποδοχή είναι η συντροφιά που πραγματικά επιθυμούμε και χρειαζόμαστε.

Ίσως αναρωτηθούμε: «Αν αποδεχτώ τον εαυτό μου όπως είναι, τότε πώς θα βελτιωθώ;» Η απάντηση βρίσκεται στην κατανόηση ότι η αυτοαποδοχή δεν σημαίνει ότι αποφεύγουμε την ευθύνη. Αντιθέτως, όταν κατανοούμε τον εαυτό μας και συγχωρούμε τα λάθη μας, μπορούμε να μάθουμε από αυτά με περισσότερη σοφία. Η βελτίωση έρχεται όταν σταματάμε να πολεμάμε τον εαυτό μας και αρχίζουμε να τον υποστηρίζουμε. Τα λάθη είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι εμείς οι ίδιοι είμαστε λάθος.

Η αυτοκριτική μάς κάνει συχνά να λειτουργούμε υποσυνείδητα με τρόπους που επιβεβαιώνουν τις αρνητικές πεποιθήσεις μας. Σαν να προσπαθούμε να αποδείξουμε στον εαυτό μας και στους άλλους ότι δεν αξίζουμε. Χωρίς να το καταλαβαίνουμε, μπορεί να δημιουργούμε καταστάσεις που μας φέρνουν την κριτική που περιμένουμε, επειδή βαθιά μέσα μας έχουμε πειστεί ότι αυτό αξίζουμε. Αυτή η παγίδα είναι τόσο ύπουλη, που μπορεί να περάσουν χρόνια μέχρι να την αναγνωρίσουμε.

Η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας ξεκινά να διαμορφώνεται από πολύ μικρή ηλικία. Ένα παιδί που εισπράττει συνεχώς κριτική αρχίζει να πιστεύει ότι είναι το ίδιο υπεύθυνο για τις αρνητικές συμπεριφορές που δέχεται. Αυτή η αντίληψη μεταφέρεται στην ενήλικη ζωή και καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας και τους άλλους. Η συνεχής αυτοκριτική, η σύγκριση με τους άλλους και η αίσθηση ότι ποτέ δεν είμαστε αρκετοί μπορεί να μας παγιδεύσουν σε έναν φαύλο κύκλο απογοήτευσης και δυσαρέσκειας.

Ο δρόμος προς την αυτοαποδοχή ξεκινά με μικρά βήματα κατανόησης και συγχώρεσης. Μπορεί να φανεί δύσκολος, αλλά είναι ο μόνος δρόμος που οδηγεί στην αληθινή ικανοποίηση. Όταν αρχίσουμε να αποδεχόμαστε τον εαυτό μας, μπορούμε να χτίσουμε πιο αυθεντικές σχέσεις με τους γύρω μας, γιατί δεν θα αναζητούμε την επιβεβαίωση ή την αποδοχή τους για να νιώθουμε αξία. Οι σχέσεις μας θα βασίζονται στην αλήθεια, την κατανόηση και την αμοιβαία αποδοχή.

Η κριτική, όσο κι αν πιστεύουμε ότι μας βοηθά να βελτιωθούμε, στην πραγματικότητα μας απομονώνει. Όταν απελευθερωθούμε από αυτήν, μπορούμε να δούμε τον εαυτό μας με συμπάθεια, να δεχτούμε τις αδυναμίες μας και να γιορτάσουμε τα δυνατά μας σημεία. Με αυτόν τον τρόπο, το πληγωμένο παιδί μέσα μας μπορεί επιτέλους να βρει την ειρήνη που τόσο καιρό αναζητούσε. Η διαδρομή προς την αυτοαποδοχή είναι γεμάτη κατανόηση, συγχώρεση και τελικά, ελευθερία.

 Αγγελική Μπολουδάκη