Κατανόηση ή δικαιολόγηση συμπεριφοράς

Κατανόηση του Άλλου

Η κατανόηση των ανθρώπων ξεκινά με την αναγνώριση ότι ο καθένας μας λειτουργεί βάσει εσωτερικών και πολλές φορές ασυνείδητων κινήτρων, τα οποία δεν είναι πάντα φανερά ούτε σε εμάς ούτε στους άλλους. Όταν κατανοούμε έναν άλλον άνθρωπο, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι συμφωνούμε μαζί του ή ότι υποστηρίζουμε τις πράξεις του. Η κατανόηση είναι μια συναισθηματική διαδικασία, όπου μπαίνουμε στη θέση του άλλου χωρίς να επικρίνουμε, χωρίς να κρίνουμε, και χωρίς να αισθανόμαστε ότι απειλούμαστε από τη διαφορετικότητά του. Όταν κατανοούμε τον άλλον, επιτρέπουμε στον εαυτό μας να δει την πραγματικότητα του άλλου χωρίς να την παραμορφώνουμε μέσα από τις δικές μας προσδοκίες, εξιδανικεύσεις ή υποτιμήσεις.

Η κατανόηση δεν προϋποθέτει τη συμφωνία, αλλά αντίθετα, απαιτεί τον σεβασμό στη μοναδικότητα και την αυθεντικότητα του άλλου. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία, μπορούμε να αντιληφθούμε ότι οι πράξεις του άλλου δεν μας επηρεάζουν ουσιαστικά, γιατί είμαστε ξεκάθαροι με το τι θέλουμε, τι δεν θέλουμε, και ποιοι είμαστε. Όταν είμαστε εδραιωμένοι στον εαυτό μας, δεν μας απειλούν οι διαφορετικές απόψεις και επιλογές των άλλων. Απελευθερωνόμαστε από την ανάγκη να αλλάξουμε τους άλλους και εστιάζουμε στη σύνδεση, την επικοινωνία και το μοίρασμα της αλήθειάς μας.

Δικαιολόγηση της Συμπεριφοράς του Άλλου

Από την άλλη πλευρά, η δικαιολόγηση των συμπεριφορών του άλλου, ιδίως όταν αυτές μας βλάπτουν ή μας δυσκολεύουν, μπορεί να απορρέει από εσωτερική ανασφάλεια, ενοχή ή φόβο. Όταν δικαιολογούμε τις συμπεριφορές του άλλου, ακόμη και όταν δεν συμφωνούμε μαζί τους, μπορεί να το κάνουμε επειδή φοβόμαστε την απόρριψη, την εγκατάλειψη ή επειδή δεν νιώθουμε αρκετά δυνατοί να εκφράσουμε την αλήθεια μας. Η δικαιολόγηση μπορεί να είναι μια μορφή υποταγής, όπου αποφεύγουμε να θέσουμε όρια ή να εκφράσουμε τη διαφωνία μας, γιατί έχουμε μάθει ότι η αγάπη και η αποδοχή έρχονται μέσα από την υποχώρηση και την υποταγή.

Η δικαιολόγηση μπορεί επίσης να είναι ένας τρόπος να αποφύγουμε να αναλάβουμε την ευθύνη των δικών μας επιλογών. Όταν δικαιολογούμε μια συμπεριφορά με την οποία διαφωνούμε, συχνά κρύβουμε τη δική μας αλήθεια από τον ίδιο μας τον εαυτό. Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή δεν έχουμε μάθει να θέτουμε όρια ή επειδή νιώθουμε ένοχοι για τις δικές μας αδυναμίες και λάθη. Η δικαιολόγηση, σε αυτή την περίπτωση, λειτουργεί ως μηχανισμός αποφυγής της αυτοκριτικής και της προσωπικής ανάπτυξης.

Σχέση με τον Εαυτό και την Αλήθεια μας

Η κατανόηση, σε αντίθεση με τη δικαιολόγηση, βασίζεται στην αυθεντική σύνδεση με τον εαυτό μας. Όταν είμαστε συνδεδεμένοι με τον εαυτό μας, αποδεχόμαστε τις αλήθειες μας, τα λάθη μας και τα μαθήματά μας, χωρίς να νιώθουμε την ανάγκη να τα αποκρύψουμε ή να τα παραμορφώσουμε. Αποδεχόμαστε ότι είμαστε υπεύθυνοι για τις επιλογές μας και για το πώς επιλέγουμε να σχετιζόμαστε με τους άλλους.

Η δικαιολόγηση συχνά κρύβει μια μορφή ψεύδους, τόσο προς τον εαυτό μας όσο και προς τους άλλους. Όταν δικαιολογούμε, αποφεύγουμε να αντιμετωπίσουμε τις αλήθειες μας, είτε από φόβο είτε από ανασφάλεια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να συντηρούμε μια ψεύτικη εικόνα, τόσο για τον εαυτό μας όσο και για τις σχέσεις μας. Η κατανόηση, αντίθετα, βασίζεται στην αλήθεια και στη διαφάνεια, επιτρέποντας να οικοδομηθούν σχέσεις βασισμένες στην αυθεντικότητα και στην ειλικρίνεια.

Ευθύνη και Αυτογνωσία

Το να κατανοούμε τον άλλον χωρίς να δικαιολογούμε σημαίνει ότι αναλαμβάνουμε πλήρως την ευθύνη για τον εαυτό μας. Αναγνωρίζουμε τις πλευρές του εαυτού μας που χρειάζονται εξέλιξη και δεν αποφεύγουμε τις δύσκολες αλήθειες. Αντίθετα, τις αντιμετωπίζουμε με θάρρος και αποφασιστικότητα. Η κατανόηση περιλαμβάνει και την αποδοχή των αρνητικών μας πλευρών, χωρίς ενοχές, και την απόφαση να δουλέψουμε πάνω σε αυτές.

Η κατανόηση των άλλων ανθρώπων αποτελεί, εν τέλει, μια διαδικασία εσωτερικής ωρίμανσης. Μας επιτρέπει να αποδεχτούμε την πραγματικότητα χωρίς να την αλλοιώνουμε ή να προσπαθούμε να την ελέγξουμε. Όταν κατανοούμε, δεν προσπαθούμε να αλλάξουμε τους άλλους, αλλά εστιάζουμε στην αλλαγή του εαυτού μας. Αντίθετα, η δικαιολόγηση συχνά προέρχεται από την ανάγκη να διατηρήσουμε μια ψεύτικη εικόνα για εμάς και τους άλλους, φοβούμενοι την αλήθεια.

Συμπέρασμα

Η κατανόηση του άλλου ανθρώπου και η δικαιολόγηση των συμπεριφορών του είναι δύο πολύ διαφορετικές διαδικασίες. Η κατανόηση προέρχεται από μια θέση αυτογνωσίας και εσωτερικής πληρότητας, ενώ η δικαιολόγηση συχνά υποκρύπτει ανασφάλεια, ενοχή ή την άρνηση να αντιμετωπίσουμε τον εαυτό μας. Μέσα από την κατανόηση, μπορούμε να χτίσουμε αυθεντικές σχέσεις, βασισμένες στην ειλικρίνεια και την αλήθεια.

Αγγελική Μπολουδάκη – Ειδικός Ψυχικής Υγείας