Κριτική και αυτογνωσία

Τι φοβάσαι στην κριτική του άλλου;

• Φοβάμαι μην απογοητευτώ, μην απογοητεύσω, μην επηρεαστώ από τον τρόπο που με βλέπει.

Η κριτική είναι συχνά μια λεπτή χορδή που αγγίζει βαθιά κομμάτια του εαυτού μας. Είναι φυσικό να φοβόμαστε. Φοβόμαστε μήπως δεν φανούμε αρκετοί, μήπως οι άλλοι δουν ατέλειες που εμείς ήδη φοβόμαστε, μήπως η εικόνα μας στα μάτια τους κλονιστεί. Όμως η κριτική, όταν δίνεται και λαμβάνεται με ανοιχτή καρδιά, μπορεί να γίνει ένα δώρο. Είναι μια ευκαιρία να δούμε, να καταλάβουμε και να μεγαλώσουμε – πρώτα μέσα μας και έπειτα μέσα στις σχέσεις μας.

Δύο άνθρωποι που συνδέονται αληθινά έχουν την ικανότητα να κρίνουν ο ένας τον άλλον, όχι για να μειώσουν, αλλά για να βοηθήσουν. Η κριτική τους δεν στοχεύει να τραυματίσει, αλλά να φωτίσει σημεία που ίσως χρειάζονται προσοχή. Όταν συνδέεσαι με κάποιον που έχει το θάρρος να αναλάβει τις ευθύνες του, που παραδέχεται τα λάθη του και επανορθώνει, η κριτική δεν είναι απειλή. Είναι ένα εργαλείο για να χτίσετε μαζί κάτι πιο αυθεντικό, πιο όμορφο. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, η σχέση αποκτά βάθος, αλήθεια, και ποιότητα.

Υπάρχουν φορές, όμως, που η κριτική έρχεται από κάποιον που δεν αναλαμβάνει την ευθύνη των λόγων ή των πράξεών του. Ίσως νιώσεις τότε ότι η κριτική αυτή είναι άδικη ή βαριά. Παρ’ όλα αυτά, ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορείς να βρεις κάτι πολύτιμο. Μπορείς να δεις την αλήθεια που σε αφορά, χωρίς να εγκλωβίζεσαι στη δική τους πραγματικότητα. Η κριτική, όταν την προσεγγίζεις με εσωτερική δύναμη και ανοιχτότητα, γίνεται ευκαιρία να βελτιωθείς – όχι για τους άλλους, αλλά για τον εαυτό σου.

Υπάρχει, όμως, και μια φωνή μέσα μας που αντιδρά στην κριτική με φόβο. Είναι το μικρό, εγωκεντρικό παιδί που όλοι κρύβουμε. Εκείνο το παιδί που αισθάνεται ότι η αξία του εξαρτάται από το πώς το βλέπουν οι άλλοι, που τρέμει την απόρριψη. Αυτό το παιδί θέλει ειδική φροντίδα, γιατί φοβάται ότι κάθε βλέμμα, κάθε λέξη, μπορεί να το πληγώσει. Όταν καταφέρουμε να το ηρεμήσουμε και να το διαβεβαιώσουμε ότι η αξία μας δεν εξαρτάται από τη γνώμη των άλλων, μπορούμε να ακούσουμε την κριτική χωρίς να μας διαλύει. Τότε η κριτική γίνεται απλώς πληροφορία. Μπορούμε να πάρουμε από αυτήν ό,τι μας είναι χρήσιμο και να αφήσουμε ό,τι δεν μας αφορά.

Το πληγωμένο παιδί μέσα μας, όμως, έχει ανάγκη να συνδεθεί. Συχνά ψάχνει στα λόγια των άλλων την επιβεβαίωση ότι αξίζει, ότι ανήκει. Σε αυτή την προσπάθεια, μπορεί να αποδεχτεί άκριτα κάθε κριτική, ακόμα κι αν είναι άδικη ή χειριστική. Όταν θυματοποιείται, αλλάζει για να ευχαριστήσει τους άλλους, και αυτή η διαδικασία το κάνει ευάλωτο στη χειραγώγηση. Είναι σημαντικό να μάθουμε να ξεχωρίζουμε αν η κριτική του άλλου έρχεται με αλήθεια και αγάπη ή αν είναι απλώς μια έκφραση των δικών του ανασφαλειών.

Μην φοβάσαι την κριτική του άλλου. Εμπιστεύσου τον εαυτό σου, την κρίση σου, τη δική σου αλήθεια. Δες την κριτική σαν έναν καθρέφτη – όχι για να σε καθορίσει, αλλά για να σε βοηθήσει να δεις καθαρότερα. Εκφράσου, μοιράσου τις δικές σου σκέψεις και ανάγκες, και παρατήρησε πώς ανταποκρίνεται ο άλλος. Αν υπάρχει αμοιβαιότητα, τότε η κριτική μπορεί να γίνει ο χώρος όπου και οι δύο μεγαλώνετε μαζί.

Η κριτική μπορεί να σε εξελίξει, αλλά μόνο αν την προσεγγίσεις με ψυχραιμία και διαύγεια. Κράτα από αυτήν ό,τι σου είναι χρήσιμο και άφησε πίσω ό,τι δεν σε εξυπηρετεί. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσεις αν προέρχεται από αγάπη και πρόθεση για ανάπτυξη ή αν είναι μια αντανάκλαση των φόβων και των προσδοκιών του άλλου. Κανείς δεν γνωρίζει εσένα καλύτερα από τον ίδιο σου τον εαυτό.

Η γνώμη του άλλου δεν μπορεί και δεν πρέπει να καθορίσει την αξία σου. Η αυτοεκτίμηση έρχεται από την εσωτερική αποδοχή και την προσωπική σου ανάπτυξη. Όταν δέχεσαι την κριτική με σεβασμό, χωρίς να χάνεις την επαφή με τον πυρήνα σου, ενισχύεις την αυτοπεποίθησή σου. Έτσι, οι σχέσεις σου γίνονται πιο αληθινές, πιο ώριμες, πιο δυνατές.

Τελικά, η κριτική είναι ένα μονοπάτι. Άλλοτε δύσβατο, άλλοτε φωτεινό, πάντα όμως γεμάτο δυνατότητες για εξέλιξη. Με ανοιχτή καρδιά και εσωτερική ισορροπία, μπορείς να τη μετατρέψεις σε εργαλείο ανάπτυξης και σύνδεσης – πρώτα με τον εαυτό σου και ύστερα με τους άλλους.