Οι τρεις καταστάσεις του Εγώ

Το κάθε άτομο έχει τρεις καταστάσεις του εγώ, σύμφωνα με τις οποίες προσαρμόζει τη συμπεριφορές του: Τη γονική κατάσταση του εγώ, την ενήλικη κατάσταση του εγώ και την παιδική κατάσταση του εγώ.

Η γονική κατάσταση του εγώ περιλαμβάνει τις στάσεις και τις συμπεριφορές που έχουμε πάρει από εξωτερικές πηγές, κυρίως από τους γονείς. Εξωτερικά εκφράζεται συχνά προς τους άλλους με μια στάση προκατάληψης, επίκρισης, υπερπροστασίας. Εσωτερικά γίνεται αισθητή σαν μια σειρά από παλιά Γονικά μηνύματα που συνεχίζουν να μας επηρεάζουν.
Η ενήλικη κατάσταση του εγώ δεν έχει σχέση με την ηλικία του ατόμου. Είναι προσανατολισμένη προς την καθημερινή πραγματικότητα, όπου οι πληροφορίες που συλλέγονται για αυτήν είναι σύμφωνες με αυτήν, με αντικειμενικό τρόπο. Είναι οργανωμένη, προσαρμοστική, έξυπνη και λειτουργεί δοκιμάζοντας την πραγματικότητα, υπολογίζοντας τις πιθανότητες και αξιολογώντας αντικειμενικά.
Η παιδική κατάσταση του εγώ περιλαμβάνει όλες τις παρορμήσεις που διαθέτει φυσιολογικά το μικρό παιδί. Περιλαμβάνει επίσης και τις καταγραφές από τα πρώιμα βιώματα του παιδιού, τις αντιδράσεις του και τις «θέσεις» που έπαιρνε στον εαυτό του και τους άλλους. Εκφράζεται σαν μια παλιά συμπεριφορά από την παιδική ηλικία.

Όταν ενεργείτε, σκεφτόσαστε ή αισθανόσαστε όπως βλέπατε να λειτουργούν οι γονείς σας ή όπως φαντασιωθήκατε ότι θα ήθελαν να λειτουργούσατε, βρίσκεστε στη Γονική κατάσταση του εγώ.
Όταν διαχειριζόσαστε την καθημερινή πραγματικότητα, τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας σε αυτήν, συλλέγετε δεδομένα και αξιολογείτε αντικειμενικά, βρισκόσαστε στην ενήλικη κατάσταση του εγώ σας.
Όταν αισθανόσαστε κι ενεργείτε όπως κάνατε σαν παιδί τότε βρισκόσαστε στην παιδική κατάσταση του εγώ σας.

Παράδειγμα
Ένας πατέρας ήθελε να διαλέξει ένα σχολείο για το γιο του. Όταν μας διηγήθηκε για ένα σχολείο όπου η διδασκαλία ήταν ελεύθερη και όπου ενθάρρυναν τη δημιουργικότητα, παρατηρήσαμε τρεις εντελώς ξεχωριστές αντιδράσεις. Στην αρχή έκανε ένα μορφασμό και είπε: «Δεν μπορώ να φανταστώ πως γίνεται να μάθεις κάτι σ’ αυτό το σχολείο. Το πάτωμα είναι πνιγμένο στη βρωμιά!» Ξάπλωσε μετά πίσω στην καρέκλα του και οι ρυτίδες στο μέτωπό του ίσιωσαν καθώς παρατήρησε: «Πριν ν’ αποφασίσω, πρέπει να μάθω τι σειρά έχει το σχολείο αυτό στις επιδόσεις και να κουβεντιάσω με μερικούς γονείς, να μάθω και άλλες λεπτομέρειες που θα με βοηθήσουν να αξιολογήσω». Την άλλη στιγμή ένα πλατύ χαμόγελο έλαμψε στο πρόσωπό του και είπε: «Ε, πως θα θελα να χα πάει κι εγώ σε τέτοιο σχολείο!».

Όταν συζητήσαμε τις αντιδράσεις του, ο άνθρωπος αυτός ανάλυσε αμέσως πως η πρώτη του αντίδραση ήταν ο τρόπος με τον οποίο θα φερόταν ο πατέρας του. Η δεύτερη ήταν ο ενήλικος εαυτός του που ζητούσε περισσότερες πληροφορίες. Η τρίτη ήταν το παιδί που θυμόταν τη δική του κακή σχολική εμπειρία και που φανταζόταν τι ωραία θα τα περνούσε αν είχε πάει σ’ ένα παρόμοιο σχολείο, γιατί θα ένιωθε ελεύθερο.

Πριν πάρει την τελική απόφαση, συνέχισε τις ενήλικες ερωτήσεις του. Τελικά ο γιος του πήγε σ’ αυτό το σχολείο, τα περνάει πολύ καλά και έχει προοδεύσει ξεπερνώντας το προηγούμενο επίπεδό του.

Το κάθε άτομο μπορεί να αντιδράσει σ’ ένα ειδικό ερέθισμα με εντελώς διαφορετικούς τρόπους ανάλογα την κάθε κατάσταση του εγώ. Μερικές φορές οι καταστάσεις του εγώ συνεργάζονται και συμφωνούν, άλλοτε βρίσκονται σε σύγκρουση.

Μουριελ Τζαιημς, Ντοροθυ Τζανκγουωρντ, Γεννήθηκες για να κερδίσεις, Γλάρος