Ο άνθρωπος που ξέρει να αμφισβητεί τον εαυτό του, χωρίς να τον ακυρώνει, έχει κάνει ένα μεγάλο βήμα προς την προσωπική του ελευθερία

Υπάρχουν στιγμές στη ζωή που στεκόμαστε μπροστά στον καθρέφτη —όχι για να δούμε την εξωτερική μας όψη— αλλά για να κοιτάξουμε κατάματα τον εαυτό μας: τις αλήθειες μας, τα λάθη μας, τις επιλογές μας. Είναι αυτές οι σιωπηλές ώρες, όταν η φωνή μέσα μας ψιθυρίζει: «Είσαι αρκετός;» — κι εμείς, αντί να την αποδιώξουμε, στεκόμαστε ν’ ακούσουμε. Εκεί γεννιέται η αυτοαμφισβήτηση.

Η αυτοαμφισβήτηση δεν είναι αδυναμία· είναι ανθρώπινη. Είναι η εσωτερική μας παρόρμηση να εξετάζουμε, να ξανασκεφτόμαστε, να ελέγχουμε αν βαδίζουμε τον δρόμο που πραγματικά μας εκφράζει ή αν χαθήκαμε σε ρόλους, απαιτήσεις και προσδοκίες που μας φόρεσαν άλλοι. Είναι το τίμημα —ή το δώρο— της συνειδητής ζωής.

Όταν η αυτοαμφισβήτηση παίρνει τη μορφή της ήρεμης ενδοσκόπησης, λειτουργεί σαν φάρος. Μας καθοδηγεί σε βελτίωση, όχι επειδή δεν αξίζουμε, αλλά επειδή ξέρουμε πως μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι. Μας μαθαίνει να είμαστε πιο προσεκτικοί, πιο ταπεινοί, πιο ανοιχτοί. Ο άνθρωπος που τολμά να αμφισβητήσει τον εαυτό του είναι εκείνος που έχει το θάρρος να αλλάξει.

Παραδείγματος χάριν, σκεφτείτε έναν δάσκαλο που, μετά από μια δύσκολη χρονιά, αναρωτιέται αν κατάφερε να εμπνεύσει τους μαθητές του. Δεν αρκείται στα εύκολα λόγια ή στις καθιερωμένες μεθόδους· ψάχνει, διαβάζει, αναθεωρεί. Η αμφισβήτηση τού δίνει ώθηση να εξελιχθεί. Αντίστοιχα, ένας νέος γονιός μπορεί να νιώσει πως “δεν τα κάνει όλα σωστά”, και μέσα από αυτόν τον φόβο αναπτύσσει περισσότερη ευαισθησία, υπομονή, κατανόηση.

Όμως, η ίδια αυτή δύναμη μπορεί να γίνει και βάρος. Όταν η φωνή μέσα μας γίνεται επικριτική, ανελέητη, όταν κάθε απόφαση συνοδεύεται από φόβο αποτυχίας, τότε η αυτοαμφισβήτηση παύει να μας εξελίσσει και αρχίζει να μας περιορίζει. Χάνουμε την εμπιστοσύνη στον εαυτό μας. Κλεινόμαστε σε κύκλους αμφιβολιών. Και όσο πιο πολύ ψάχνουμε απαντήσεις, τόσο περισσότερο χαμηλώνει η φωνή της εσωτερικής μας αξίας. Ένας μαθητής που αμφιβάλλει διαρκώς για τις ικανότητές του μπορεί να φτάσει να μην τολμά να σηκώσει το χέρι του στην τάξη. Μια νέα επαγγελματίας μπορεί να απορρίπτει ευκαιρίες, όχι γιατί της λείπει η αξία, αλλά γιατί της λείπει η πίστη στον εαυτό της.

Πολλοί από εμάς μεγαλώσαμε μαθαίνοντας πως η τελειότητα είναι το ζητούμενο. Πως τα λάθη είναι σημάδια ανεπάρκειας. Πως η αποδοχή εξαρτάται από την επιτυχία. Δεν μας έμαθαν να αγκαλιάζουμε την αβεβαιότητα. Δεν μας έμαθαν πως μπορούμε να είμαστε «αρκετοί» ακόμα κι όταν δεν είμαστε σίγουροι για όλα.

Η αλήθεια είναι ότι η αυτοαμφισβήτηση δεν φεύγει ποτέ εντελώς. Κι ίσως αυτό να είναι καλό. Ίσως να είναι εκεί για να μας θυμίζει πως είμαστε άνθρωποι, όχι μηχανές. Πως η αμφιβολία μπορεί να συνυπάρχει με την αξία μας. Πως μπορούμε να διστάζουμε και, παρ’ όλα αυτά, να προχωράμε.

Το ζητούμενο δεν είναι να σιγήσει για πάντα αυτή η φωνή μέσα μας. Το ζητούμενο είναι να μάθουμε να τη διακρίνουμε: πότε μας προστατεύει και πότε μας φυλακίζει. Να της απαντάμε με ευγένεια, με κατανόηση, με δύναμη: «Σε ακούω. Μα δεν θα αφήσω την αμφιβολία να ορίσει ποιος είμαι».

Γιατί τελικά, ο άνθρωπος που ξέρει να αμφισβητεί τον εαυτό του —χωρίς να τον ακυρώνει— είναι εκείνος που έχει βρει την πιο γενναία ισορροπία: ανάμεσα στο να εξελίσσεται και στο να αγαπά αυτό που ήδη είναι.

Αγγελική Μπολουδάκη