“Ποτέ δεν θα ήθελα να ανήκω σε μια οργάνωση που θα με είχε ως μέλος”
Groucho Marx
Αν μεγαλώσατε σε ένα επικριτικό περιβάλλον ή σε μια οικογένεια όπου δεν υπήρχε σεβασμός, νιώθετε ντροπή και ενοχές. Νιώθετε ανεπαρκής και ανάξιος να αγαπηθείτε για αυτό που είστε. Κρύβετε τον πραγματικό σας εαυτό νομίζοντας πως δεν θα γίνει αποδεκτός, ενώ εμφανίζετε έναν ψεύτικο. Υποτιμάτε τον εαυτό σας και ο μεγαλύτερος σας φόβος είναι μήπως αποκαλυφθούν τα ελαττώματά σας. Δεν έχετε αυτοπεποίθηση, αισθάνεστε ανασφάλεια ή παρουσιάζετε τον εαυτό σας με υπερβολικό τρόπο.
Φαντασιώνεστε ότι οι άλλοι θα καταλάβουν αυτό που είστε και θα σας απορρίψουν. Δίνετε περισσότερη σημασία στην υποτίμηση που αισθάνεστε από κάποιους και πολύ λιγότερο στην εκτίμηση των άλλων.
Γεμίζετε αυτομομφές, κατηγορείτε τον εαυτό σας, σας επικρίνετε συνεχώς. Σαν να σας περιμένετε στη γωνία για να σας δικάσετε.
Νιώθετε ευάλωτη -ος και δίνετε στους άλλους εξουσία. Επηρεάζεστε συναισθηματικά ή επιτίθεστε. Προσπαθείτε αδιάκοπα να γίνετε τόσο ξεχωριστός -ή, ώστε να μην σας κατηγορήσει ή αγνοήσει κανένας ποτέ ξανά.
Νιώθετε θυμό, ίσως μίσος για σας, αναπαράγοντας τα συναισθήματα που νιώσατε στο παρελθόν. Η δυστυχία που νιώθετε έχει να κάνει με την αρνητική αντίληψη που έχετε για τον εαυτό σας.
Οι διάφορες ουσίες, η εργασιομανία, το υπερβολικό φαγητό είναι μέσα διατήρησης σας σε μια παθητική κατάσταση, ώστε να αποφύγετε τον πόνο των αισθημάτων μειονεκτικότητάς σας.
Νιώθετε ότι δεν αξίζετε να σας εκτιμούν, να βλέπουν καθαρά αυτό που είστε, να σας σέβονται. Ως παιδί αισθανόσασταν ότι οι γονείς σας είχαν δίκιο που δεν σας σέβονταν και μάθατε να κατηγορείτε τον εαυτό σας νομίζοντας πως δεν αξίζατε. Ο θυμός σας τότε έγινε λύπη και ντροπή.
Εσωτερικεύσατε την επικριτική τους φωνή, την έλλειψη σεβασμού και την κάνατε μέρος του εαυτού σας. Αυτή η φωνή συνεχώς σας κατηγορεί, σας τιμωρεί και σας απορρίπτει.
Προσπαθείτε να κερδίσετε την αναγνώριση με έμμεσους τρόπους, (δόξα, χρήματα, επιβεβαίωση, διάφορες εξαρτήσεις κ.α) που όμως αυτοί δεν σας δίνουν την γαλήνη που χρειάζεστε.
Εμπλέκεστε με ανθρώπους που ενεργοποιούν τα συναισθήματα μειονεκτικότητάς σας. Ανθρώπους που σας απορρίπτουν, σας επικρίνουν και σας αποδοκιμάζουν. Ανθρώπους που δεν σέβονται τις ανάγκες και τις επιθυμίες σας. Προσπαθείτε να τους κατακτήσετε και να κερδίσετε την αγάπη τους.
Μόλις νιώσετε ότι οι άνθρωποι σας εκτιμούν και σας σέβονται, υπολογίζουν τις ανάγκες σας και εναρμονίζονται με τις επιθυμίες σας, γίνεστε επικριτικοί μαζί τους και τους απορρίπτετε. Προσπαθείτε να τους πείσετε ότι δεν είστε αυτό που έχουν καταλάβει και αντιδράτε παρορμητικά και ανώριμα. Μειώνετε την αξία σας στα μάτια τους. Τους απαξιώνετε με διάφορους τρόπους, γιατί νομίζετε πως όποιος σας αγαπά είναι κατώτερος σε αξία. Σαν να έχει κάνει ένα μεγάλο λάθος που ψάχνετε να το βρείτε. Όσο περισσότερο τον εκτιμάτε, τόσο περισσότερο αμφιβάλλετε ότι σας εκτιμά και εκείνος. Επιτρέπετε σε άλλους να σας υποβιβάζουν και προτιμάτε να εμπλέκεστε με αυτούς, προσπαθώντας να τους αλλάξετε γνώμη και όχι με ό,τι θετικό έχετε στη ζωή σας, που μαζί του έχετε μια αλληλεπίδραση αγάπης. Όταν πετυχαίνετε, νιώθετε άγχος και φοβάστε πως δεν αξίζετε την επιτυχία.
Δεν είστε ο αληθινός σας εαυτός στις σχέσεις σας. Πιστεύετε πως μόνο αν είστε αυτό που θέλουν οι άλλοι ή που νομίζουν πως θέλουν, αξίζετε την αγάπη. Με το να κρύβετε όμως τον αληθινό σας εαυτό και αυτό που θέλετε στις σχέσεις σας, δεν καταλαβαίνετε αν ο άλλος άνθρωπος αγαπά αυτό που είστε. Με το να μην είστε ειλικρινείς διαιωνίζετε σχέσεις που δεν βασίζονται στην αλήθεια των αναγκών και των επιθυμιών σας για αυτό που ορίζετε εσείς ως δέσμευση και αφοσίωση σε μια σχέση.
Όταν έρχεστε σε επαφή με τα συναισθήματα του πληγωμένου παιδιού μέσα σας και το νιώθετε, το καθησυχάζετε. Η υποστήριξη, η αγάπη, η επιδοκιμασία και η κατανόηση μπορούν να σας ανακουφίσουν.
Αναρωτηθείτε ειλικρινά: Μήπως είστε υπερβολικά επικριτικοί με τους ανθρώπους που αγαπάτε; Μήπως υποτιμάτε την ανταπόκρισή τους; Δίνετε έμφαση σε πράγματα και όχι στα συναισθήματα των ανθρώπων που σας σέβονται και σας εκτιμούν; Νιώθετε ευγνωμοσύνη για τους ανθρώπους που με τα συναισθήματά τους και με τις πράξεις τους εκδηλώνουν την αγάπη τους προς εσάς;
Μήπως κάνετε διάφορες καταχρήσεις, ουσίες, φαγητό, εργασία, με τρόπο που αποφεύγετε τις στενές σχέσεις και την ψυχική σύνδεση;
Μήπως επιζητάτε την επιβεβαίωση και όχι την αληθινή εκτίμηση; Όταν ένας άνθρωπος σας κολακεύει με ένα σχόλιο, μένετε σε αυτό ή ρωτάτε τι εκτιμά σε σας και προσπαθείτε να καταλάβετε αν λέει αλήθεια; Μένετε στα λόγια των άλλων ή εξετάζετε πως είναι αποφασισμένοι να κάνουν πράξεις τα λόγια τους;
Στηρίζεστε στον εαυτό σας, αγαπάτε τον εαυτό σας στη μοναχικότητά σας, σας εκτιμάτε, σας νιώθετε σημαντική -ό; Σέβεστε τον εαυτό σας, τις ανάγκες και τις επιθυμίες σας; Σας νοιάζεστε πραγματικά; Συγκρίνετε τον εαυτό σας με άλλους υποβιβάζοντάς σας ή σας εκτιμάτε για αυτό που είστε θαυμάζοντάς σας; Ασχολείστε όσο πρέπει με τα προτερήματά σας, τους δίνετε θέση αξίας; Αναγνωρίζετε τις αδυναμίες σας με τρόπο που σας βοηθά να τις αναλάβετε ή τις αποδέχεστε όταν δεν μπορείτε να τις αλλάξετε;
Όταν σας λένε οι άλλοι πως σας εκτιμούν, τους ρωτάτε τι είναι αυτό που εκτιμούν σε σας; Διερευνάτε αν το δείχνουν με τις πράξεις τους; Αν είναι δίπλα σας ουσιαστικά; Αν βλέπουν αυτό που είστε, αν σέβονται τις ανάγκες και τις επιθυμίες σας; Παρατηρείτε αν υπάρχει πνευματική συγγένεια (κοινός τρόπος αντίληψης για τη ζωή, κοινός τρόπος που παίρνετε αποφάσεις κα) και ψυχική συγγένεια (θέλετε ο ένας τον άλλον σε μια σχέση αφοσίωσης) στις σχέσεις σας;
Αναρωτηθείτε μήπως τα ελαττώματά σας έχουν να κάνουν με την παγίδα της μειονεκτικότητας “Δεν θεωρώ τον εαυτό μου άξια, άρα είμαι ανυπόμονη και ανασφαλής” Διορθώστε τα. Συνειδητοποιείστε ότι ο τρόπος που σας φερόταν η άγνοια των γονιών σας δεν είναι ο πραγματικός σας εαυτός. Τα συναισθήματα που νιώθατε τότε δεν πρέπει να σας προσδιορίζουν στο σήμερα.
Μην θυμώνετε με τους ανθρώπους που δεν ταιριάζετε ούτε να προσπαθείτε να τους αλλάξετε. Προσεγγίστε τους ανθρώπους που υπάρχει αλληλοσεβασμός και αλληλοεκτίμηση. Εστιάστε, δώστε προτεραιότητες, αφοσιωθείτε, δεσμευτείτε με τα συναισθήματά σας μαζί τους.
Φύγετε με αποφασιστικότητα από ό,τι σας αιχμαλωτίζει σε ένα αίσθημα μειονεκτικότητας.
Υπάρχουν δυο πλευρές μέσα σας. Η μια είναι ο επικριτικός γονιός, ο γονιός που δεν σας σεβόταν, η άλλη πλευρά είναι το παιδί που διψά για αγάπη, αναγνώριση, αποδοχή, επιδοκιμασία, υποστήριξη. Υποστηρίξτε τον εαυτό σας ότι αυτό που σας χρειάζεστε στη ζωή σας δεν είναι η τιμωρία αλλά η αποδοχή, η κατανόηση, ο σεβασμός. Προστατέψτε τα συναισθήματά σας, χωρίς να έχετε αμφιβολίες για αυτά. Δεσμευτείτε με ανθρώπους όπου η έννοια της δέσμευσης είναι κοινή. Να είστε ειλικρινείς μαζί τους από την αρχή όσο αφορά αυτά που χρειάζεστε. Νιώστε ευάλωτοι και αποκαλυφθείτε. Με αυτούς τους ανθρώπους η κάθε αποκάλυψή σας είναι δώρο γιατί νιώθετε την αποδοχή τους. Υπάρχει μια έκφραση “Είσαι τόσο άρρωστος όσο το χειρότερο μυστικό σου”. Όταν αποκαλυπτόμαστε και οι άλλοι μας αγαπούν για αυτό που είμαστε, νιώθουμε καλύτερα με τον εαυτό μας, αγαπάμε τον εαυτό μας για αυτό που είναι. Δεχτείτε την αγάπη των ανθρώπων που σας αγαπούν. Συγχρονιστείτε με τους ρυθμούς των ανθρώπων που υπάρχει αμοιβαία εκτίμηση, δείχνοντας κατανόηση και αποδοχή.
Υπερασπίστε τον εαυτό σας. Διεκδικήστε τα δικαιώματά σας. Πείτε στους άλλους ότι δεν θα ανέχεστε την κακοπροαίρετη κριτική τους, την έλλειψη σεβασμού προς το πρόσωπό σας.
Αν οι επιθυμίες σας για δέσμευση δεν ταιριάζουν, απομακρυνθείτε. Είναι σχεδόν αδύνατο να απομακρυνθείτε από τη παγίδα της μειονεκτικότητας, αν δεν απαλλαγείτε από τις νοσηρές σας σχέσεις. Είναι σαν να προσπαθείτε να καταπολεμάτε κάτι σε ένα περιβάλλον όπου οι άλλοι το ενισχύουν διαρκώς. Διαχωρείστε την γόνιμη κριτική του ανθρώπου που θέλει να βελτιωθεί η σχέση σας, αλλάζοντας και εκείνος ώστε να έρθετε πιο κοντά, δείχνοντας σας ότι επιθυμεί τη δέσμευση μαζί σας, από την επίκριση εκείνου που σας απορρίπτει και σας αδικεί γιατί παραμένει δέσμιος των δυσκολιών του παρελθόντος, παραμένοντας μόνος -η του με αυτές.
Οι αρνητικές σκέψεις και συμπεριφορές προς τον εαυτό μας αλλάζουν, όταν αποφασίζουμε με ενεργητικό τρόπο να κάνουμε την αλλαγή.
Αγγελική Μπολουδάκη – Ειδικός Ψυχικής Υγείας
Βιβλιογαφία: Ανακαλύπτοντας ξανά τη ζωή σας, Jeffrey E. Young, Janet Klosko, Πατάκη