Μήπως μεγάλωσες με έναν γονιό που είχε ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά;
29 Αυγούστου 2024
Θυμός και σύνεση
4 Σεπτεμβρίου 2024

Ενοχή και αυτοεκτίμηση

Η αυτοεκτίμηση και η ενοχή συχνά ριζώνουν βαθιά στην παιδική μας ηλικία, δημιουργώντας έναν αόρατο ιστό που επηρεάζει τον τρόπο που βλέπουμε τον εαυτό μας και αλληλεπιδρούμε με τον κόσμο γύρω μας. Αν, ως παιδιά, οι ανάγκες μας δεν αναγνωρίστηκαν και δεν λάβαμε τον σεβασμό που δικαιούμασταν, ίσως μάθαμε να σιωπούμε τη δική μας φωνή, να κρύβουμε τις επιθυμίες μας και να προσαρμοζόμαστε στις προσδοκίες των άλλων.

Κάθε φορά που τολμάμε να εκφραστούμε ελεύθερα, ίσως νιώθουμε ένα κύμα ενοχής να μας πνίγει, υπενθυμίζοντάς μας ότι η αξία μας εξαρτάται από το κατά πόσο ανταποκρινόμαστε στις ανάγκες των γύρω μας. Είναι σαν να έχουμε εντυπώσει βαθιά μέσα μας την πεποίθηση ότι η αυθεντικότητά μας δεν είναι αρκετή — ή ακόμα χειρότερα, ότι είναι ανεπιθύμητη. Αυτή η ενοχή, ενώ μπορεί να ξεκίνησε ως μηχανισμός επιβίωσης, με τον χρόνο γίνεται φυλακή, απομακρύνοντάς μας από την αληθινή μας φύση.

Όταν μεγαλώνουμε σε ένα περιβάλλον όπου η αξία μας εξαρτάται από το πώς ικανοποιούμε τις προσδοκίες των άλλων, χάνουμε την επαφή με τον πυρήνα μας. Αντί να ακούμε τη δική μας φωνή, αναζητούμε συνεχώς επιβεβαίωση έξω από εμάς. Αυτό μας καθιστά ευάλωτους στη χειραγώγηση και μας οδηγεί σε σχέσεις που όχι μόνο δεν μας ενισχύουν, αλλά υποσκάπτουν την αυτοεκτίμησή μας. Κάθε απόρριψη ή έλλειψη αποδοχής από τους άλλους γίνεται μια πληγή που μας θυμίζει αυτό που φοβόμαστε περισσότερο: ότι δεν είμαστε αρκετοί.

Η προσπάθεια να αποδείξουμε την αξία μας σε ανθρώπους που δεν μας εκτιμούν γίνεται εξαντλητική. Εγκλωβιζόμαστε σε έναν ατέρμονο κύκλο, προσπαθώντας συνεχώς να γίνουμε αυτό που πιστεύουμε ότι οι άλλοι θέλουν, χάνοντας ολοένα και περισσότερο τον εαυτό μας. Σε τέτοιες καταστάσεις, η ενοχή μας υπαγορεύει ότι αν δεν τα καταφέρουμε, το λάθος είναι δικό μας. Έτσι, φορτώνουμε την ευθύνη για κάθε δυσκολία στις σχέσεις μας στους ώμους μας, πιστεύοντας ότι αν αλλάξουμε εμείς, όλα θα γίνουν καλύτερα.

Αυτή η συνεχής προσαρμογή για ψήγματα αποδοχής μπορεί να μας οδηγήσει να ανεχόμαστε συμπεριφορές που δεν μας σέβονται. Γινόμαστε ανεκτικοί σε καταστάσεις που υπονομεύουν τον αυτοσεβασμό μας, ενώ παράλληλα αμφιβάλλουμε για την αξία μας. Κάθε φορά που κάποιος μας χειραγωγεί, αντί να αναγνωρίσουμε την τοξικότητα της κατάστασης, στρεφόμαστε μέσα μας και προσπαθούμε να εντοπίσουμε το “λάθος” μας. Αυτή η εσωτερική διερεύνηση, αν και φαινομενικά αναγκαία, συχνά γίνεται το έδαφος όπου ριζώνει η ανασφάλεια και η υποταγή.

Στις σχέσεις όπου οι άλλοι μας εκτιμούν πραγματικά, συχνά νιώθουμε άβολα. Ο ρόλος μας εκεί δεν είναι οικείος, καθώς δεν βασίζεται στην προσπάθεια να αποδείξουμε την αξία μας. Αντίθετα, είναι ένας χώρος όπου μπορούμε να υπάρξουμε όπως είμαστε — και αυτό μπορεί να μας φαίνεται ξένο ή ακόμα και απειλητικό. Αυτές οι σχέσεις μάς καλούν να απελευθερωθούμε από τον παλιό, προβλέψιμο ρόλο μας, αλλά η αλλαγή αυτή απαιτεί θάρρος και αποφασιστικότητα.

Η ενοχή, όπως κάθε συναίσθημα, μπορεί να έχει μια θετική πλευρά. Όταν μας οδηγεί στην αυτοκριτική και στη βελτίωση, γίνεται εργαλείο ανάπτυξης. Ωστόσο, όταν κυριαρχεί στη ζωή μας και καθορίζει τις πράξεις μας, γίνεται ένα βάρος που μας απομακρύνει από την αυθεντικότητά μας. Η πραγματική απελευθέρωση έρχεται όταν αρχίζουμε να αναγνωρίζουμε την αξία μας ανεξάρτητα από την αποδοχή των άλλων.

Αυτή η διαδικασία είναι βαθιά εσωτερική. Απαιτεί χρόνο, αυτογνωσία και υπομονή. Χρειάζεται να στραφούμε μέσα μας, να ακούσουμε την αυθεντική μας φωνή και να την αγκαλιάσουμε με αγάπη. Η επαφή με τον εαυτό μας, η αποδοχή των αναγκών και των επιθυμιών μας, είναι το πρώτο βήμα για την ανάκτηση του αυτοσεβασμού μας. Και όταν αρχίσουμε να τιμάμε τον εαυτό μας, οι σχέσεις μας μεταμορφώνονται — γίνονται πιο ουσιαστικές, πιο ισότιμες, και τελικά, πιο ανθρώπινες.

Είναι μια πορεία που δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη. Αλλά κάθε μικρό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή είναι μια πράξη αυτοεκτίμησης, μια υπενθύμιση ότι αξίζουμε όχι επειδή ανταποκρινόμαστε στις προσδοκίες των άλλων, αλλά επειδή απλώς είμαστε εμείς.

 

Αγγελική Μπολουδάκη