Έρωτας και αλήθεια

…ο έρωτας είναι ίσως η πιο αληθινή μας θρησκεία και συγχρόνως η πιο αληθινή μας πνευματική νόσος. Αμφιρρέπουμε ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο πόλους που είναι εξ’ ίσου πραγματικοί. Αλλά, σ’ αυτή τη ταλάντευση, το υπέροχο είναι πως η προσωπική μας αλήθεια αποκαλύπτεται και φέρεται από τον άλλον. Ταυτόχρονα, ο έρωτας μας κάνει να ανακαλύπτουμε την αλήθεια του άλλου.

Η γνησιότητα του έρωτα δεν έγκειται μόνο στο να προβάλουμε την αλήθεια μας στον άλλον και τελικά να μη βλέπουμε τον άλλον παρά μόνο σύμφωνα με τα μάτια μας, έγκειται και στο να μας αφήσει να μολυνθούμε από την αλήθεια του άλλου. Δεν πρέπει να είμαστε όπως εκείνοι οι πιστοί που βρίσκουν αυτό που ψάχνουν επειδή έχουν σχεδιάσει την απάντηση που περιμένουν. Κι αυτό είναι, επίσης, η τραγωδία: φέρουμε μία τέτοια ανάγκη για έρωτα που μερικές φορές μια συνάντηση μια καλή στιγμή – ή ίσως μια κακή στιγμή – απελευθερώνει τη διαδικασία της κεραυνοβόλησης, της σαγήνης.

Εκείνη τη στιγμή, προβάλουμε στον άλλον την ανάγκη μας για έρωτα, τη σταθεροποιούμε, και αγνοούμε τον άλλον που έγινε η εικόνα μας, το τοτέμ μας. Τον αγνοούμε πιστεύοντας πως τον αγαπάμε. Εκεί βρίσκεται, πράγματι, μια από τις τραγωδίες του έρωτα: η μη κατανόηση του εαυτού μας και του άλλου. Αλλά η ομορφιά του έρωτα είναι η αμοιβαία διείσδυση της αλήθειας του άλλου στον εαυτό μας και της δικής μας στον άλλον, είναι να βρούμε την αλήθεια του μέσω του άλλου.

Edgar Morin, «Έρωτας, ποίηση, σοφία», Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου

Έρωτας ως θρησκεία και πνευματική νόσος

Ο έρωτας συγκρίνεται με θρησκεία, επειδή, όπως και η πίστη, έχει τη δύναμη να μας αποκαλύπτει βαθύτερες αλήθειες για τον εαυτό μας και τον κόσμο. Είναι η έκφραση της πιο αυθεντικής και βαθιάς ανάγκης του ανθρώπου να συνδεθεί με κάτι πέρα από τον εαυτό του. Ωστόσο, ο έρωτας μπορεί να είναι και πνευματική νόσος. Εδώ εννοείται η ένταση της προσκόλλησης και η δύναμη που έχει να μας αποσπάσει από την πραγματικότητα, να μας ταλαντεύει ανάμεσα σε ψευδαισθήσεις και αλήθειες. Αυτή η «αρρώστια» μπορεί να μας παρασύρει στην εξιδανίκευση του άλλου, προβολή των δικών μας αναγκών πάνω του και εν τέλει να μας τυφλώνει από την πραγματική εικόνα του άλλου ανθρώπου.

Αποκάλυψη της αλήθειας μέσω του άλλου

Η ουσία του έρωτα, όπως τονίζεται, δεν έγκειται μόνο στο να εκφράζουμε τη δική μας αλήθεια μέσω του άλλου, αλλά και στο να αφήνουμε τον εαυτό μας να επηρεάζεται, να «μολύνεται» από την αλήθεια του άλλου. Ο έρωτας προσφέρει μια διαδικασία αλληλεπίδρασης και ανταλλαγής αληθειών, όπου ο ένας ανακαλύπτει και φέρει την αλήθεια του άλλου μέσα του. Πρόκειται για μια μορφή αποκάλυψης, όπου η αλήθεια του άλλου γίνεται καθρέφτης της δικής μας αλήθειας και το αντίστροφο.

Το ρίσκο της εξιδανίκευσης

Ο έρωτας συχνά φέρει μαζί του το ρίσκο της εξιδανίκευσης. Η τραγωδία βρίσκεται στο γεγονός ότι, πολλές φορές, ο ερωτευμένος δεν βλέπει τον πραγματικό άνθρωπο που έχει απέναντί του, αλλά την εικόνα που έχει χτίσει με βάση τις δικές του ανάγκες και επιθυμίες. Έτσι, υπάρχει ο κίνδυνος να αγνοήσει την αλήθεια του άλλου, προβάλλοντας πάνω του τις δικές του ελπίδες και ανασφάλειες. Σε αυτή την κατάσταση, ο άλλος γίνεται απλά ένα αντικείμενο, ένα «τοτέμ», που φέρει την εικόνα του ιδανικού που έχουμε στο μυαλό μας, χωρίς να αναγνωρίζουμε την πολυπλοκότητα και την αυθεντικότητα του ίδιου του ατόμου.

Η ομορφιά του αληθινού έρωτα

Ωστόσο, η αληθινή ομορφιά του έρωτα έγκειται ακριβώς στη δυνατότητα της αμοιβαίας διείσδυσης των αληθειών. Όταν οι δύο εραστές αναγνωρίζουν και αποδέχονται ο ένας την αλήθεια του άλλου, τότε δημιουργείται μια αυθεντική σύνδεση. Σε αυτή την αλληλεπίδραση, ο καθένας ανακαλύπτει κάτι βαθύτερο για τον εαυτό του μέσω της αλήθειας του άλλου. Αυτή η αμοιβαία αποκάλυψη και αποδοχή είναι η πιο γνήσια μορφή έρωτα και η ουσία της ανθρώπινης σχέσης.

Ο έρωτας είναι ένα πολύπλοκο και πολυδιάστατο φαινόμενο που περιέχει τόσο τη δύναμη της αποκάλυψης όσο και τον κίνδυνο της ψευδαίσθησης. Είναι μια διαδικασία όπου οι εραστές δεν πρέπει απλά να προβάλουν τον εαυτό τους ο ένας στον άλλον, αλλά να επιτρέπουν τη διάχυση των αληθειών τους. Σε αυτή την ισορροπία μεταξύ θρησκείας και νόσου, τραγωδίας και ομορφιάς, ο έρωτας γίνεται ένας δρόμος αυτογνωσίας και βαθιάς σύνδεσης.