Ενσυναίσθηση και ευθύνη

Η επικοινωνία είναι η γέφυρα που ενώνει τις καρδιές μας, μα χρειάζεται να την βαδίσουμε με ευαισθησία και ενσυναίσθηση. Το να μπούμε στη θέση του άλλου, να τον νιώσουμε πραγματικά, είναι μια πράξη ανθρωπιάς που πηγάζει από τη δική μας σύνδεση με το συναίσθημά μας. Όταν αισθανόμαστε τον άλλον, ανοίγουμε την πόρτα για να κατανοήσουμε τις ανάγκες του, ακόμη και αν αυτές μένουν ανομολόγητες.

Ωστόσο, συχνά έχουμε μάθει να επικρίνουμε και να προσπαθούμε να διορθώσουμε τον άλλον, θεωρώντας πως η λύση των προβλημάτων του είναι δική μας ευθύνη. Αλλά πόσο συχνά σταματάμε για να ακούσουμε πραγματικά; Όχι μόνο τα λόγια του, αλλά τον τόνο, τη σιωπή, τα κρυμμένα συναισθήματα πίσω από τις λέξεις; Ίσως να δυσκολευόμαστε να το κάνουμε αυτό γιατί, στην ουσία, έχουμε αποκοπεί από τις δικές μας ανάγκες. Ζούμε σε μια κοινωνία που συχνά μας δίδαξε να καταπνίγουμε τα συναισθήματά μας αντί να τα αγκαλιάζουμε. Φοβόμαστε την απόρριψη ή την εγκατάλειψη, κι έτσι επιλέγουμε τη σιωπή ή την άμυνα αντί για την αληθινή έκφραση.

Μεγαλώσαμε με την πεποίθηση ότι είμαστε υπεύθυνοι για τα συναισθήματα των άλλων. Ακούσαμε λόγια όπως: «Στενοχωρείς τη μαμά όταν δεν είσαι καλός μαθητής» και έτσι αναλάβαμε ρόλους που δεν μας ανήκαν. Ξεχάσαμε να ακούσουμε τις δικές μας ανάγκες, γιατί μάθαμε να δίνουμε προτεραιότητα στις ανάγκες των άλλων. Αν μπορούσαμε να επιστρέψουμε στον χρόνο, ίσως να βλέπαμε τη δική μας στενοχώρια ως παιδιά, να τη συμπονούσαμε και να αναγνωρίζαμε την ανάγκη μας για αποδοχή και αναγνώριση. Κι αν, ως ενήλικες, κάναμε το ίδιο για τους γύρω μας, αν ακούγαμε όχι μόνο τα λόγια τους αλλά την αγωνία και τις ανάγκες πίσω από αυτά, τότε θα μπορούσαμε να τους προσφέρουμε κάτι πολύ πιο πολύτιμο: την αίσθηση ότι τους βλέπουμε και τους νιώθουμε.

Το να αναγνωρίζουμε πως ο καθένας είναι υπεύθυνος για τα συναισθήματά του είναι απελευθερωτικό. Μας απαλλάσσει από το βάρος να διορθώνουμε τις λύπες των άλλων και ταυτόχρονα τους δίνει τη δύναμη να διαχειριστούν τα δικά τους συναισθήματα. Αυτό δεν σημαίνει αδιαφορία· σημαίνει εμπιστοσύνη. Με ενσυναίσθηση, μπορούμε να πούμε: «Καταλαβαίνω τη στενοχώρια σου και είμαι εδώ για να σε ακούσω». Και μόνο αυτή η φράση μπορεί να είναι αρκετή για να απαλύνει τον πόνο, γιατί προσφέρει αποδοχή χωρίς επιβολή λύσεων.

Από την άλλη, είναι εξίσου σημαντικό να αναλάβουμε και τη δική μας συναισθηματική ευθύνη. Όταν λέμε: «Με απογοητεύεις» ή «Με θυμώνεις», συχνά εννοούμε ότι δεν επικοινωνήσαμε ξεκάθαρα τις ανάγκες μας. Αντί γι’ αυτό, μπορούμε να πούμε: «Απογοητεύτηκα γιατί ήθελα να με καταλάβεις» ή «Θύμωσα γιατί χρειάζομαι χρόνο για μένα και δεν το επικοινώνησα αποτελεσματικά». Αυτή η μορφή επικοινωνίας δεν είναι μόνο ειλικρινής· είναι θεραπευτική.

Όταν εκφράζουμε το συναίσθημά μας και τη συνοδευτική του ανάγκη, επιστρέφουμε στην αυθεντικότητά μας. Αντί να κατηγορούμε, επιλέγουμε να εμπιστευόμαστε. Αντί να κρυβόμαστε πίσω από θυμό ή απογοήτευση, αναγνωρίζουμε ότι η ασφάλεια, η κατανόηση ή ο σεβασμός είναι αυτό που πραγματικά αναζητούμε. Και μέσα από αυτή την αλήθεια, όχι μόνο κατανοούμε τον εαυτό μας, αλλά και χτίζουμε σχέσεις που βασίζονται στην αυθεντικότητα και την εμπιστοσύνη.

Ο Κάφκα είχε δίκιο όταν είπε ότι είμαστε σαν χαμένα παιδιά σε ένα δάσος, άγνωστοι ακόμη και για τους πιο κοντινούς μας ανθρώπους. «Είμαστε έρημοι σαν παιδιά που έχουν χαθεί στο δάσος. Όταν στέκεσαι μπροστά μου και με κοιτάς, πώς να γνωρίζεις για τις λύπες που ζουν εντός μου, και πώς εγώ για τις δικές σου λύπες;» Το να βρούμε το μονοπάτι της επικοινωνίας δεν είναι εύκολο, αλλά αξίζει την προσπάθεια. Όταν στεκόμαστε μπροστά σε κάποιον και αντί να βιαστούμε να μιλήσουμε, ακούσουμε με την καρδιά μας, τότε ίσως να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε τις λύπες του, όπως θα θέλαμε να καταλάβει κι εκείνος τις δικές μας. Και ίσως, τότε, να ανακαλύψουμε πως το δάσος δεν είναι πια τόσο σκοτεινό, γιατί βαδίζουμε μαζί.

Αγγελική Μπολουδάκη