Εγωκεντρισμός και ναρκισσισμός

Εγωκεντρισμός:  Ο εγωκεντρικός άνθρωπος επικεντρώνεται στον εαυτό του, για αυτό και αδυνατεί να καταλάβει τον άλλον. Μπορεί να τον νιώσει αλλά όχι να αντιληφθεί ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης από το δικό του. Μεγάλωσε σε περιβάλλον όπου το είναι του δεν αναγνωριζόταν ή γινόταν με τρόπο που δεν κάλυπτε τις ανάγκες του, για αυτό και η αναζήτησή του αφορά παιδικές ανάγκες που έμειναν ανικανοποίητες. Οι σκέψεις του προσδιορίζονται από ένα μοτίβο γνωστικών προκαταλήψεων που επηρεάζουν τις συμπεριφορές του. Δεν έχει διαταραχή προσωπικότητας.

Ναρκισσισμός: Πρόκειται για διαταραχή της προσωπικότητας. Μεγάλωσε σε περιβάλλον όπου τον χρησιμοποιούσαν για κάποιο λόγο. Νιώθει κενός και τίποτα δεν μπορεί να τον ικανοποιήσει. Χρησιμοποιεί τους άλλους για την αυτοεικόνα του. Εχει ανάγκη τους άλλους για να νιώθει ανώτερος και να αντισταθμίζει το αίσθημα ανεπάρκειας του.

Ε. Φαίνεται να έχει αυτοπεποίθηση. Λειτουργεί εγωκεντρικά, χωρίς ομως να τον ενδιαφέρει απαραίτητα η επιβεβαίωση των άλλων. Δεν έχει ανάγκη να φαίνεται ανώτερος. Προσπαθεί να καλύψει με εγωκεντρικό τρόπο τις ανάγκες του.

Ν.: Φαίνεται να έχει αυτοπεποίθηση.  Χρειάζεται την παρουσία των άλλων για να το επιβεβαιώσει. Έχει ανάγκη να φαίνεται ανώτερος. Χρειάζεται την προσοχή των άλλων.

Ε. Κάθε του πράξη στοχεύει στο να αποδείξει στον εαυτό του πως αξίζει.

Ν. Κάθε πράξη του στοχεύει στην επιβεβαίωση του από τους άλλους, προσπαθώντας να αποδείξει στους άλλους ότι αξίζει, αναζητώντας ένα καθρέφτισμα σε εκείνους.

Ε. Αξιοποιει τις ευκαιρίες με ηθικό τρόπο.

Ν. Χρησιμοποιεί κάθε μέσο για να πετύχει αυτό που θέλει ακόμα και με μη ηθικό τρόπο. Διαμορφώνει τις δικές του αξίες που δεν διακρίνονται από ήθος και από σεβασμό στον άλλον άνθρωπο.

Ε. Σχετίζεται αδυνατώντας να μπει στη θέση του άλλου για να τον καταλάβει γιατί επιμένει στις δικές του θέσεις.  Δεν χειραγωγεί όμως ούτε εκμεταλεύεται και όταν το κάνει το αναγνωρίζει και επανορθώνει.

Ν. Σχετίζεται χειραγωγώντας τους άλλους και επιλέγει με κριτήριο αν ο άλλος ενισχύει την δική του εικόνα.

Ε. Θεωρεί ότι αξίζει ειδική μεταχείριση και όταν δεν την λαμβάνει, αισθάνεται απόρριψη και υποτιμά τον εαυτό του, ενώ θυμώνει με τους άλλους και φοβάται ότι θα εγκαταλειφθεί και θα απορριφθεί.

Ν.: Θεωρεί ότι αξίζει ειδική μεταχείριση και όταν δεν την λαμβάνει υποτιμά τα επιτεύγματα των άλλων όπως και εκείνους.

Ε.: Δεν ενδιαφέρεται για  την κρίση των άλλων, γιατί δεν είναι ανοιχτός ώστε να αξιοποιήσει κάθε πτυχή εποικοδομητικής κριτικής για το καλό του.

Ν.: Περιφρονεί και απαξιώνει εκείνους που δεν τον επιβραβεύουν, ενθουσιάζεται με εκείνους που ενδυναμώνουν την εικόνα του.

Ε. Νομίζει πως καθετί που κάνει ο άλλος τον αφορά ή θα έπρεπε να τον αφορά, όπως το παιδί που έχει ανάγκη τον γονιό του να του δίνει την αποκλειστική προσοχή. Όταν ο άλλος επικεντρώνεται στα ενδιαφέροντά του, νιώθει παραμελημένος, θλιμμένος και θυμωμένος, ενώ δεν μπορεί να βρει χαρά στην δημιουργικότητά του αν δεν υπάρχει ο άλλος να τον προσέχει.

Ν. Νομίζει πως καθετί που κάνει ο άλλος τον αφορά ή θα έπρεπε να τον αφορά, όπως το παιδί που δεν καλύφθηκε η ανάγκη του για προσοχή σε αυτό που ήταν και αναζητά μια αντανάκλαση στον άλλον, ώστε να αναγνωρίσει την εικόνα του. Όταν αυτό συμβαίνει, γοητεύεται από τη μορφή του και εξιδανικεύει τον εαυτό του, όταν δεν συμβαίνει υποτιμά τον άλλον που στο πρόσωπό του βλέπει τον εαυτό του και αυτά που νιώθει για εκείνον.

Ε.: Μπορεί να νιώσει τους άλλους, δεν μπορεί όμως να καταλάβει τις διαφορετικές ανάγκες των άλλων, γιατί είναι επικεντρωμένος στο δικό του τρόπο σκέψης. Μπορεί να αγαπήσει αλλά τα κουτάκια που έχει στον τρόπο που σκέφτεται δεν τον αφήνουν να εκφραστεί όπως θα ήθελε πραγματικά, όπως θα ήθελε ο άλλος. Λειτουργεί περισσότερο απαιτητικά στις σχέσεις του και δεν αφήνεται με τρόπο που κρατά και κρατιέται, νιώθοντας αυτόνομα και με χαρά για την αυτονομία του άλλου.

Ν: Δεν συναισθάνεται, δεν μπορεί να μπει στη θέση των άλλων για να τους κατανοήσει και να τους νιώσει.

Ε. Συνδέεται με δυσκολία, γιατί δεν μπορεί να μετατοπιστεί εύκολα από τη δική του θέση και να μπει στην θέση του άλλου. Νιώθει αμφιβολία, έλλειψη εμπιστοσύνης, δυσπιστία, οπότε δεν αφήνεται εύκολα. Δεν καθηλώνει τον άλλον, ούτε τον κρατά σε ανώριμη θέση αλλά τον ενισχύει σε ό,τι πραγματικά θέλει ο άλλος, ακόμα κι αν ο τρόπος που το κάνει είναι κάποιες φορές εγωκεντρικός, απαιτητικός και πιεστικός. Τα αιτήματά του προς τον άλλον είναι αιτήματα μικρού παιδιού ή αιτήματα γονιού προς παιδί, ελπίζοντας να ικανοποιηθεί το εγώ του. Στις σχέσεις του προσπαθεί να καλύψει ανάγκες παιδιού για αυτό και τον ελκύει η φροντίδα με τη μορφή του κανακέματος. Δεν μπορεί εύκολα να συνδεθεί ισότιμα και να αναλάβει τις ευθύνες της δέσμευσης. Στα αιτήματα του άλλου για ισότιμο μοίρασμα υποχρεώσεων και ευθυνών στη σχέση αντιδρά και υπεκφεύγει.

Ν: Δεν συνδέεται, μπορεί όμως να αντιληφθεί νοητικά αυτό που παραπλανητικά νομίζει ο άλλος ότι θέλει.  Δεν δίνει αυτό που πραγματικά θέλει ο άλλος γιατί αυτό προυποθέτει ενσυναίσθηση.  Ικανοποιεί ψευδείς ανάγκες του άλλου, ανώριμες του ανάγκες και ο άλλος νομίζει ότι τον καταλαβαίνει. Τον φροντίζει, τον καθοδηγεί ενώ οι αλήθειες που του αποκαλύπτει είναι για να τον ενοχοποιήσει και να τον εκβιάσει συναισθηματικά, ώστε να παραμείνει εξαρτημένος από εκείνον για να τον θαυμάζει.

Ε: Μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον που η συνεργασία και η σύνδεση δεν ενθαρρύνθηκε. Οι νευρωνικές συνδέσεις είναι κάπως μειωμένες, με αποτέλεσμα κάποιες μαθησιακές συμπεριφορές να μην  ευνοούν την σύνδεση και τη συνεργασία.

Ν: Μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον όπου χρησιμοποιήθηκε για να ενισχύσει την εικόνα τους. Τον σκεφτόντουσαν χειριστικά. Έτσι λειτουργεί στις σχέσεις του με τους άλλους.

Ε. Τον ενδιαφέρουν οι στόχοι του, προστατεύει  ό,τι αγαπά.

Ν: Λειτουργεί με τρόπο όπου μπορεί να βάλει σε κίνδυνο τους άλλους, προκειμένου να πετύχει στους στόχους του.

Ε. Όταν χάνει, αισθάνεται απόρριψη, όταν κερδίζει δεν νιώθει ευγνωμοσύνη γιατί στη σκέψη του είναι ο επόμενος στόχος.

Ν. Όταν χάνει δεν δέχεται την ήττα, όταν κερδίζει υποτιμά τους άλλους.

Ε: Νιώθει ικανοποίηση αλλά η έλλειψη ευγνωμοσύνης δεν τον βοηθά να συνδεθεί με ό,τι κάνει για να το χαρεί.

Ν: Δεν είναι ευχαριστημένοι με τίποτε. Το κενό που νιώθουν δεν μπορεί να το καλύψει κανείς και τίποτα.

Ε. Είναι απαιτητικοί, κάποιες φορές άπληστοι, θεωρούν ότι ο κόσμος πρέπει να γυρίζει γύρω από εκείνους και ότι καθετί που κάνει ο άλλος αφορά εκείνους, βιώνοντας το τραύμα της απόρριψης, της εγκατάλειψης, κ.α κάθε φορά που δεν το κάνει. Αναλαμβάνουν όμως την ευθύνη τους και αλλάζουν, ενώ διακρίνονται από συνείδηση και όταν αντιληφθούν το λάθος γίνονται πιο ανθρώπινοι.

Ν: Χρησιμοποιούν το τραύμα τους σαν δικαιολογία για να εξαρτώνται από αυτό σαν δικαιολογία είτε για να θυματοποιούνται ώστε να έχουν την προσοχή ή για να συμπεριφέρονται το ίδιο άσχημα στους άλλους. Απουσιάζει η ευθύνη και σε ορισμένες περιπτώσεις και η συνείδηση.

Αγγελική Μπολουδάκη