Γυναικεία υποταγή και αυτονομία

Όταν μια γυναίκα μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον όπου η κοινωνική ή οικογενειακή δομή προβάλλει την παθητικότητα ως πρότυπο, το μήνυμα εσωτερικεύεται. Η γυναίκα μαθαίνει ότι ο ρόλος της είναι να υπηρετεί, να ικανοποιεί τις ανάγκες των άλλων και να τοποθετεί τον εαυτό της σε δεύτερη μοίρα. Αυτό δημιουργεί μια εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα στην επιθυμία να εκφράσει τις δικές της ανάγκες και στο αίσθημα της ενοχής που την αποτρέπει από το να κάνει.

Όταν η ταυτότητα ενός ατόμου συνδέεται με το ρόλο του «υποτακτικού» ή του «σωτήρα», η ανεξαρτησία και η αυτονομία γίνονται έννοιες ξένες και ίσως ακόμη και τρομακτικές. Η ανάγκη για αποδοχή και αγάπη οδηγεί σε συμπεριφορές που συχνά είναι αυτοκαταστροφικές, καθώς το άτομο δίνει τα πάντα χωρίς να ζητά τίποτα σε ανταλλαγμα.

Όταν κάποια στιγμή συνειδητοποιεί ότι αυτός ο ρόλος δεν της προσφέρει ό,τι πίστευε, η αλλαγή γίνεται μια δύσκολη και επώδυνη διαδικασία. Αλλαγή σημαίνει αποδόμηση των παλιών πεποιθήσεων, κάτι που προκαλεί ανασφάλεια και φόβο. Η ψυχή κλονίζεται καθώς η γυναίκα προσπαθεί να βρει τη δική της φωνή, να αναγνωρίσει τις δικές της επιθυμίες και να τις υπερασπιστεί. Σε αυτό το στάδιο, η εσωτερική σύγκρουση γίνεται πιο έντονη, καθώς η νέα ανάγκη για αυτονομία συγκρούεται με την παλιά πεποίθηση της υποταγής.

Η συνήθεια του να ζει μέσα από τον έλεγχο των άλλων δίνει μια αίσθηση ασφάλειας, έστω και εσφαλμένη. Όσο το άτομο παραμένει σε αυτή τη θέση, δεν χρειάζεται να πάρει αποφάσεις για τον εαυτό του και μπορεί να αποφύγει την ευθύνη της δικής του ευτυχίας. Όμως, η θέση είναι τελικά κενή, καθώς το άτομο ποτέ δεν αναγνωρίζει τη δική του αξία, ούτε του προσφέρεται η αυθεντική αναγνώριση από τους άλλους.

Η διαρκής προσπάθεια να αποδείξει ότι αξίζει την αγάπη και την προσοχή μέσω της τελειότητας και της αυτοθυσίας γίνεται τελικά ένας φαύλος κύκλος, που δεν οδηγεί πουθενά. Η προσδοκία ότι κάποια στιγμή οι άλλοι θα αναγνωρίσουν τη θυσία της δεν εκπληρώνεται ποτέ, καθώς οι άνθρωποι που την εκμεταλλεύονται δεν ενδιαφέρονται πραγματικά να ανταποδώσουν.

Η μεγαλύτερη πρόκληση για ένα άτομο που έχει μάθει να ζει μέσα από την εξάρτηση είναι να αναγνωρίσει την υγιή αγάπη. Η αγάπη που βασίζεται στο σεβασμό, την αμοιβαιότητα και την ειλικρίνεια μπορεί αρχικά να παρεξηγηθεί. Ένα άτομο που είναι συνηθισμένο στον έλεγχο και τη χειραγώγηση, συχνά βλέπει την καλοσύνη και το σεβασμό ως σημάδια αδυναμίας ή ως κάποια μορφή υποκρισίας. Μπορεί να νιώθει άβολα με ανθρώπους που δεν προσπαθούν να την αλλάξουν, αλλά αντίθετα αναγνωρίζουν την αξία της και τη σέβονται ως αυτόνομο άτομο.

Η μετάβαση από την υποταγή στην αυτονομία είναι μια πορεία προσωπικής αφύπνισης. Απαιτεί την αποδοχή του γεγονότος ότι οι δικές της ανάγκες και επιθυμίες έχουν αξία. Η αφύπνιση αυτή δεν είναι εύκολη, καθώς προϋποθέτει την αποδόμηση χρόνων μοτίβων σκέψης και συμπεριφοράς. Ωστόσο, όταν το άτομο δεν παρατηρεί τους άλλους πιο αντικειμενικά, καταλαβαίνει ότι η αληθινή αγάπη δεν εκφράζεται μέσα από τον έλεγχο ή την αποδοχή υπό όρους, αλλά μέσα από την ελευθερία, το σεβασμό και την αμοιβή.

Όταν ένα άτομο αντιλαμβάνεται ότι η αγάπη δεν χρειάζεται αυτοθυσία, αλλά αντίθετα ευδοκιμεί μέσα από την αμοιβαία φροντίδα και την κατανόηση, τότε μπορεί να αρχίσει να απομακρύνεται από τους ανθρώπους που το εκμεταλλεύονται. Η αυτοεκτίμηση, που κάποτε ήταν χαμηλή, αρχίζει να χτίζεται, και οι απαιτήσεις του αρχίζουν να αναγνωρίζονται από το ίδιο το άτομο.

Η διαδικασία της αλλαγής είναι μακρά και δύσκολη, αλλά σίγουρα είναι πολύτιμη και αναγκαία για τη δημιουργία μιας υγιούς σχέσης με τον εαυτό και τους άλλους. Σταδιακά διαμορφώνεται μια νέα ταυτότητα βασισμένη στην αυθεντική αγάπη, την αμοιβαιότητα και τον σεβασμό. Η προσωπική ανάπτυξη έρχεται όταν κάποιος κατανοήσει πως αξίζει να ακουστεί και να αγαπηθεί για αυτό που πραγματικά είναι, χωρίς να χρειάζεται να θυσιάζει τον εαυτό του.

Αγγελική Μπολουδάκη