Οι παγίδες ζωής είναι σχήματα, βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις για τον εαυτό μας και τον κόσμο που έχουμε αποκτήσει από την αρχή της ζωής μας. Έχουν μεγάλη σημασία για την εικόνα που έχουμε για τους εαυτούς μας.

Το γεγονός ότι συνεχίζουμε να επαναλαμβάνουμε τις τραυματικές καταστάσεις της παιδικής μας ηλικίας αποτελεί ένα από τα κύρια ενδιαφέροντα της ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπείας. Ο Φρόυντ αποκάλεσε αυτή την τάση καταναγκαστική επανάληψη. Η κόρη ενός αλκοολικού πατέρα θα παντρευτεί αλκοολικό άντρα. Το κακοποιημένο παιδί θα παντρευτεί όταν μεγαλώσει κάποιον ή κάποια που θα συμπεριφέρεται παρόμοια ή ακόμη θα υιοθετήσει ο ίδιος αυτή την τάση. Το υπερβολικά καταπιεσμένο παιδί θα επιτρέπει ως ενήλικος άλλους να τον/την καταπιέζουν.

Πρόκειται για ένα παράδοξο φαινόμενο. Γιατί άραγε αντιδρούμε έτσι; Γιατί επαναδραστηριοποιούμε τον πόνο μας και επεκτείνουμε τα βάσανά μας; Γιατί δεν χτίζουμε μια καλύτερη ζωή ξεφεύγοντας από το παρελθόν μας; Όλοι σχεδόν οι άνθρωποι επαναλαμβάνουν με αυτοκαταστροφικό τρόπο τις αρνητικές εμπειρίες της παιδικής τους ηλικίας. Είναι γεγονός πως στην ενήλικη ζωή μας καταφέρνουμε κατά κάποιον τρόπο να δημιουργούμε καταστάσεις παρόμοιες μ’ εκείνες που υπήρξαν πραγματικά καταστροφικές στην παιδική μας ηλικία. Οι παγίδες ζωής εκφράζουν τον τρόπο με τον οποίο αναπαράγουμε αυτές τις στάσεις. Οι παγίδες ζωής είναι σχήματα, βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις για τον εαυτό μας και τον κόσμο που έχουμε αποκτήσει από την αρχή της ζωής μας. Έχουν μεγάλη σημασία για την εικόνα που έχουμε για τους εαυτούς μας. Το ν’ απαρνηθούμε την πίστη μας σ’ ένα σχήμα θα σήμαινε να εγκαταλείψουμε την ασφάλεια που μας δίνει η βεβαιότητα για το ποιοί είμαστε και πως είναι ο κόσμος μας – συνεπώς, εκδηλώνουμε μια προσκόλληση στα σχήματα ακόμη κι αν αυτά λειτουργούν εις βάρος μας.

Αυτές οι πεποιθήσεις μας δίνουν ένα αίσθημα προβλεψιμότητας και βεβαιότητας. Κατά ένα παράξενο τρόπο μας κάνουν να νιώθουμε άνετα.

….

Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τα γεγονότα στη ζωή μας προσδιορίζει το πως νιώθουμε για αυτά. Οι παγίδες διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα. Για παράδειγμα, ο Καρλτον δουλεύει σε μια οικογενειακή βιοτεχνία. Δεν είναι πολύ καλός στο να διευθύνει άλλους ανθρώπους και θα προτιμούσε να κάνει κάτι άλλο. Ο Κάρλτον είναι εγκλωβισμένος στην παγίδα της υποταγής. Είναι ο τύπος του ανθρώπου που θέλει να ικανοποιεί πάντα τους άλλους. Βάζει τις ανάγκες των άλλων πάνω από τις δικές του. Είναι αυτός που πάντα λέει: “Δεν με πειράζει, αποφασίστε εσείς'” όταν τον ρωτούν τι θέλει. Αν και δεν το ξέρει, και ο ίδιος είναι θυμωμένος με τον εαυτό του. Βαθιά μέσα του είναι εξοργισμένος που εδώ και τόσα χρόνια έχει αρνηθεί τις ανάγκες του. Πρόκειται για ένα μοντέλο συμπεριφοράς που έμαθε νωρίς στη ζωή του. Ο πατέρας του θεωρείται τύραννος, ζει καταπιέζοντας και εξουσιάζοντας τους άλλους. Τα πάντα πρέπει να γίνονται έτσι όπως αυτός θέλει. Όταν ο Κάρλτον ήταν παιδί, αν διαφωνούσε ή μάλωνε μαζί του, ο πατέρας του τον έδερνε και τον μείωνε. Η θεραπεία του πρόσφερε στον Κάρλτον ένα απλά, άμεσο θεωρητικό πλαίσιο που του επέτρεψε να καταλάβει πως η υποταγή ήταν ένα κύριο χαρακτηριστικό της ζωής του και πως έπρεπε να μάθει τρόπους να την αλλάζει. Ανέπτυξε μια πιο ισχυρή αίσθηση του εαυτού του. Συνειδητοποίησε περισσότερο τις επιθυμίες του και τα συναισθήματα του, τα οποία είχε μάθει να απωθεί. ‘Αρχισε να καλλιεργεί τις προσωπικές του κρίσεις και προτιμήσεις. Άρχισε ακόμη να επιβάλλεται στον πατέρα, στους υπαλλήλους του, στη σύζυγό του.

…

Η θεραπεία από τις παγίδες σας σάς δείχνει ποιές καταστάσεις είναι υγιείς για σας και ποιές πρέπει να αποφεύγετε βάσει των συγκεκριμένων παγίδων σας. Συχνά, αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Μπορεί να χρειαστεί να πάρετε αποφάσεις που θα είναι οδυνηρές για κάποιο διάστημα στην αρχή, και ακόμη να παραβλέψετε τα συναισθήματά σας, ώστε να μπορέσετε να δραπετεύσετε από την παγίδα στην οποία είχατε καθηλωθεί σ’ όλη σας τη ζωή.

Jeffrey E. Young, Janet S. Klosko, Ανακαλύπτοντας ξανά τη ζωή σας, εκδόσεις Πατάκη