Επικοινωνία στις σχέσεις

-Για ποιον είναι αυτά τα λουλούδια;

-Μα… για σένα!

-Από πότε μου προσφέρεις λουλούδια; Τι έχεις κάνει λοιπόν που θες να σου συγχωρήσω;

-Έλα τώρα, χρυσή μου, είχα διάθεση να το κάνω!

-Δεν πρόκειται να μου τη φέρεις με τα γλυκόλογά σου. Τι κρύβει αυτό;

-Δηλαδή τώρα ούτε ένα δώρο δεν μπορώ να σου κάνω;

-Αν ήσουν ειλικρινής, αντί να παραγγείλεις μερικά τριαντάφυλλα σε έναν οποιοδήποτε ανθοπώλη, θα θυμόσουν πως προτιμώ τις πασχαλιές. Εκτός αν έστειλες απλώς τη γραμματέα σου να πάει να φέρει μερικά λουλούδια για τη γυναίκα σου…

-Δεν πήγε να τα πάρει η γραμματέας μου. Τα διάλεξα εγώ ο ίδιος.

-Γιατί δεν πήρες πασχαλιές;

-Ξέχασα πως σου άρεσαν.

-Βλέπεις λοιπόν; και λες πως θες να μ’ ευχαριστήσεις! Δεν τα θέλω τα λουλούδια σου!

Ο σύζυγος πετάει τότε τα λουλούδια σε μια άκρη του σαλονιού και βγαίνει βρίζοντας και κοπανώντας την πόρτα. Η σύζυγος του του φωνάζει:

-Βλέπεις πως είχα δίκιο, θα σταματήσεις ποτέ να με βασανίζεις;

Το πρώτο πράγμα που μας έρχεται στο μυαλό είναι πως για λόγους που σχετίζονται τόσο με το παρελθόν της όσο και με το μέλλον της, η γυναίκα αυτή δεν καταφέρνει να δεχτεί ότι ο σύζυγός της τής κάνει δώρα, ενώ αυτός δεν είναι παρά το ανίσχυρο θύμα μιας κατάστασης που τον ξεπερνά.

Αυτό όμως δεν είναι παρά ένα πρώτο επίπεδο ανάλυσης: Αν το καλοσκεφτούμε, μπορούμε επίσης να αναρωτηθούμε μήπως αυτός ο άνθρωπος συμμετέχει στη δημιουργία του γεγονότος του οποίου αισθάνεται θύμα. Ως προς τι η συμπεριφορά των δυο μελών αυτού του ζευγαριού υπακούει σε μια ιδιαίτερη συνοχή που υπερβαίνει τις απλές ατομικές λογικές;

Πριν προτείνω, απεικονίζοντας το με ένα παράδειγμα, ένα μοντέλο της αμοιβαίας δέσμευσης, που θα μπορούσε να εφαρμοστεί στα ζευγάρια, θα ήθελα να υπενθυμίσω τι είναι η διπλή δέσμευση (double bind):

1. Το άτομο συμμετέχει σε μια έντονη σχέση, στα πλαίσια της οποίας είναι για αυτό ζωτικής σημασίας να προσδιορίσει με ακρίβεια τον τύπο του μηνύματος που του έχει ανακοινωθεί, έτσι ώστε να μπορέσει να απαντήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
2. Έχει εμπλακεί σε μια κατάσταση όπου ο άλλος εκπέμπει δυο αντιφατικά είδη μηνυμάτων.
3. Είναι ανίκανος να σχολιάσει τα μηνύματα που του έχουν μεταδοθεί, και δεν μπορεί να αναγνωρίσει ποιου τύπου είναι αυτό στο οποίο πρέπει να απαντήσει, μ’ άλλα λόγια δεν μπορεί να εκφέρει μια επικοινωνιακή πρόταση.

Ο Jay Haley περιέγραψε ωραία τι είναι μια αμοιβαία δέσμευση:

“Υποθέστε, γράφει, πως μια μητέρα δηλώνει στο παιδί της: “Έλα, να κάτσεις στα γόνατά μου'”. Υποθέστε επίσης πως με το ύφος αυτού του αιτήματος υποδηλώνει πως θα προτιμούσε το αντίθετο. Το παιδί θα βρισκόταν μπροστά στο μήνυμα: “Ελα κοντά μου!” που συνδέεται παράδοξα με την προσταγή “Απομακρύνσου!” Δεν θα μπορούσε να απαντήσει με ικανοποιητικό τρόπο σε τόσο αντιφατικά αιτήματα: εάν ερχόταν κοντά στη μητέρα του, θα την ενοχλούσε, εφόσον ο τόνος της φωνής της του είχε δείξει πως πρέπει να μείνει μακριά, αλλά και η μητέρα θα αισθανόταν άσχημα αν ο γιός της έμενε στη γωνιά του, εφόσον, κατά μια έννοια, του είχε ζητήσει να πάει κοντά της. Ο μόνος τρόπος με τον οποίο το παιδί θα μπορούσε να ικανοποιήσει αυτά τα αντιφατικά αιτήματα θα ήταν με μια ασυνάρτητη απάντηση. Θα έπρεπε να πλησιάσει τη μητέρα του χαρακτηρίζοντας αυτήν την συμπεριφορά με ένα σχόλιο που θα αποτελούσε άρνηση του γεγονότος ότι την πλησίασε. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να έρθει και να κάτσει στα γόνατά της λέγοντας: “Ω, τι ωραίο κουμπί είναι αυτό που έχεις στο φουστάνι σου!” Θα ήταν έτσι στα γόνατά της, θα χαρακτήριζε όμως αυτήν την συμπεριφορά μ’ ένα σχόλιο που θα διευκρίνιζε πως δεν την πλησίασε παρά μόνο για να παρατηρήσει το κουμπί του φουστανιού της.

Mony Elkaim, Αν μ’ αγαπάς μη μ’αγαπάς, ΚΕΔΡΟΣ

Σε αυτό το παράδειγμα, ο σύζυγος πλησιάζει τη γυναίκα του “παρατηρώντας το κουμπί του φουστανιού της”, παίρνοντας της λουλούδια που δεν της αρέσουν αληθινά. Την προσεγγίζει με το δικό του τρόπο μόνο, χωρίς να σέβεται το δικό της.

Η σύζυγος αμφιβάλλει, γεμίζει αρνητισμό και λειτουργεί επιθετικά στην επικοινωνία μαζί του. 

Και οι δυο λένε ο ένας τον άλλον “έλα κοντά μου” ενώ ταυτόχρονα με ένα άλλο μήνυμα λένε “απομακρύνσου”.

Κάθε δυσκολία μας εκφράζεται στο τρόπο που επικοινωνούμε. Ερχόμαστε κοντά όταν αποφασίζουμε να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες μας, όταν είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας και παρατηρούμε με ποιο τρόπο προσεγγίζουμε τους ανθρώπους μας, τι τους λέμε αληθινά επικοινωνώντας μαζί τους.

Αγγελική Μπολουδάκη – Ειδικός Ψυχικής Υγείας