Σαν τους ανθρώπους…
30 Οκτωβρίου 2019
Κατανοώ
31 Οκτωβρίου 2019

“Μαγική πίστη”

Η μαγική πίστη, όπως την περιγράφει ο Bradshaw, είναι ένα στάδιο φυσιολογικής ανάπτυξης για κάθε παιδί. Μέσα από αυτή, το παιδί φαντάζεται ότι έχει τη δύναμη να αλλάξει τον κόσμο γύρω του – να προκαλέσει βροχή, να φέρει χαρά, να σταματήσει τη θλίψη. Είναι ένας τρόπος να δημιουργεί όνειρα και να νιώθει την ελπίδα ότι τα πάντα είναι δυνατά. Αυτή η φαντασία δεν είναι απλώς μια ψευδαίσθηση, είναι ο σπόρος της δημιουργικότητας και της πίστης στον εαυτό.

Όμως, όταν το περιβάλλον ενός παιδιού το φορτώνει με υπερβολική ευθύνη για τα συναισθήματα των άλλων, κάτι αλλάζει. Το παιδί μαθαίνει να βλέπει τον εαυτό του μέσα από τα μάτια των άλλων, πιστεύοντας ότι κάθε του σκέψη, λέξη ή πράξη μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτες συνέπειες. Οι φράσεις όπως «Θα με πεθάνεις» ή «Αν δεν κάνεις αυτό, θα τιμωρηθείς», χτίζουν μέσα του μια εξουθενωτική ενοχή. Το παιδί παύει να σκέφτεται τι θέλει, τι το ευχαριστεί. Αντίθετα, ζει με την αγωνία να διορθώσει φανταστικά λάθη, να μην αναστατώσει τους άλλους, να κρύψει τον εαυτό του.

Αυτές οι εμπειρίες συνοδεύουν το παιδί στην ενηλικίωση. Το παιδί που ένιωθε υπεύθυνο για τα συναισθήματα των άλλων γίνεται ένας ενήλικας που νιώθει ένοχος αν θέλει κάτι για τον εαυτό του. Η επιθυμία του περνά μέσα από το φίλτρο της ανησυχίας: «Τι θα συμβεί στους άλλους αν το κάνω αυτό;». Δεν νιώθει ελεύθερος να χαρεί, να τολμήσει, να αποτύχει, γιατί όλα μοιάζουν να συνδέονται με μια τιμωρία που καραδοκεί.

Αυτός ο ενήλικας μπορεί να προσπαθεί να λύσει τα προβλήματά του με τρόπους που θυμίζουν το παιδί που ήθελε μαγικές λύσεις. Πιστεύει ότι ένας άλλος άνθρωπος θα τον σώσει. Ότι ένας σύντροφος, ένας φίλος, μια εξωτερική δύναμη θα διορθώσει τα πάντα. Η διστακτικότητά του να πάρει πρωτοβουλίες πηγάζει από την ίδια του την αδυναμία να εμπιστευτεί τον εαυτό του. Και η ζωή περνά, με τη μαγική προσμονή να παραμένει αλλά χωρίς να φέρνει πραγματική αλλαγή.

Φαίνεται να υπάρχει μια βαθιά ανθρώπινη ανάγκη να αποφύγουμε την ευθύνη όταν αυτή συνδέεται με τον φόβο της τιμωρίας. Για εκείνον, η επιθυμία δεν είναι μόνο μια αθώα έκφραση της ψυχής, αλλά κάτι που φέρει βάρος, που μπορεί να οδηγήσει σε συνέπειες. Είναι σαν να κουβαλά μέσα του έναν παλιό φόβο, έναν φόβο που ξεκίνησε όταν ήταν παιδί, όταν ο κόσμος έμοιαζε γεμάτος κινδύνους και η τιμωρία φαινόταν να καραδοκεί σε κάθε λάθος.

Το μικρό παιδί μέσα του έχει μάθει να σκέφτεται ότι αν κάτι κακό συμβεί σε κάποιον άλλο, τότε εκείνος γλιτώνει. Η ζωή τότε φαινόταν σαν ένας αόρατος μηχανισμός όπου η τιμωρία ήταν μοιραία, σαν να μην μπορούσε να αποφευχθεί, μόνο να μετατοπιστεί. Αν όμως δεν είναι εκείνος που παίρνει την απόφαση, αν δεν είναι εκείνος που κάνει την επιθυμία πράξη, τότε ίσως να μην κινδυνεύει. Είναι σαν να προσπαθεί να ξεγλιστρήσει από τον φόβο, αφήνοντας άλλους να αναλάβουν το ρίσκο.

Κάτω από αυτή τη σκέψη όμως, κρύβεται ένας πόνος. Ο πόνος του να νιώθει εγκλωβισμένος, ανήμπορος να διεκδικήσει όσα πραγματικά θέλει. Γιατί η ελευθερία της επιθυμίας συνεπάγεται την ευθύνη, και αυτή με τη σειρά της φέρνει το βάρος του ενδεχόμενου λάθους. Ο πόνος του να ζει μια ζωή στην οποία η επιθυμία του καταστέλλεται για να αποφύγει τη σύγκρουση με τον φόβο του.

 «Αν είμαι με αυτόν τον άνθρωπο, όλα μου τα προβλήματα θα λυθούν».

«Αν ο σύντροφός μου με εγκαταλείψει, θα χαθώ».

«Αν χαρώ, θα συμβεί κάτι κακό».

Η ψυχή του όμως λαχταρά να ζήσει, να αναλάβει το ρίσκο να επιθυμήσει και να δράσει. Το μικρό παιδί μέσα του χρειάζεται να καταλάβει ότι η ζωή δεν λειτουργεί με κανόνες τιμωρίας, ότι δεν υπάρχει μια αόρατη δύναμη που περιμένει να τον τιμωρήσει για την τόλμη του. Πρέπει να νιώσει ότι αξίζει να ζήσει με αυθεντικότητα, ακόμα κι αν η ευθύνη φέρνει μαζί της και το ενδεχόμενο της αποτυχίας.

Ίσως, με μικρά βήματα, να αρχίσει να αναγνωρίζει ότι η ευθύνη δεν είναι εχθρός. Είναι κομμάτι της ζωής που μπορεί να του φέρει και χαρά, ικανοποίηση, ακόμα και λύτρωση. Κι αν κάποια στιγμή πληγωθεί, αυτό δεν σημαίνει ότι τιμωρείται· σημαίνει ότι ζει. Σημαίνει ότι ρισκάρει, δοκιμάζει, και μαθαίνει να αγαπά τον εαυτό του όχι μόνο στις επιτυχίες, αλλά και στις δυσκολίες.

Ωστόσο, υπάρχει μια διέξοδος. Η αλλαγή ξεκινά όταν ο άνθρωπος καταφέρει να στρέψει την προσοχή του από τις φαντασιώσεις στη πραγματικότητα, από την ενοχή στην αποδοχή. Όταν καταλάβει ότι δεν χρειάζεται να είναι τέλειος. Ότι έχει δικαίωμα να κάνει λάθη, να αποτύχει, να δοκιμάσει ξανά. Δεν χρειάζεται να επιδιώκει μια ψευδαίσθηση παντοδυναμίας ή να κουβαλά το βάρος του κόσμου στις πλάτες του.

Η πραγματική ελευθερία γεννιέται όταν κάποιος σταματήσει να ψάχνει λύσεις έξω από τον εαυτό του. Όταν συνειδητοποιήσει ότι είναι ικανός να διαμορφώσει τη ζωή του με βάση τις δικές του επιθυμίες και ικανότητες. Όταν δεχτεί την πραγματικότητα όχι ως τιμωρία ή πρόκληση αλλά ως ευκαιρία.

Να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να είναι ανθρώπινος, να τον αγαπήσουμε όπως είναι. Να αποδεχτούμε την αποτυχία και την επιτυχία ως φυσιολογικές πτυχές της ζωής. Όχι επειδή οι καταστάσεις θα γίνουν μαγικά εύκολες, αλλά επειδή μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε με εμπιστοσύνη στον εαυτό μας. Σε αυτή την αποδοχή, γεννιέται η πραγματική δύναμη: η ικανότητα να ζούμε, να δημιουργούμε, να αγαπάμε με αλήθεια και αυθεντικότητα.

 Αγγελική Μπολουδάκη – Ειδικός Ψυχικής Υγείας