Γνωρίζοντας τον εαυτό μας εμπιστευόμαστε την αλήθεια μας

Η Virginia Satir λέει χαρακτηριστικά: “Όταν τον εαυτό μου τον εκτιμώ και μου αρέσει, έχω τις μεγαλύτερες πιθανότητες να αντιμετωπίσω τη ζωή με αξιοπρέπεια, ειλικρίνεια, δύναμη, αγάπη και ρεαλισμό.”

Η αυτοεκτίμηση είναι ένας από τους πιο θεμελιώδεις πυλώνες της ψυχικής μας υγείας και ευημερίας. Όταν δεν εκτιμάμε τον εαυτό μας, συχνά νιώθουμε το κενό της αξίας μας να μας βαραίνει. Σε μια προσπάθεια να το γεμίσουμε, στρεφόμαστε στο βλέμμα του άλλου, προσπαθώντας να καθρεφτίσουμε την αξία μας μέσα από τη δική του αντίληψη. Το ερώτημα «τι είμαι για τον άλλον;» γίνεται κυρίαρχο, και η ανάγκη μας για επιβεβαίωση μετατρέπεται σε πυξίδα της ζωής μας.

Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση έχει ένα μεγάλο τίμημα. Όταν η αυτοαξία μας εξαρτάται από την αναγνώριση του άλλου, παραδίδουμε τη δύναμή μας στα χέρια του. Του δίνουμε έναν ρόλο που δεν μπορεί –και δεν πρέπει– να φέρει. Ο άλλος, συχνά ασυνείδητα, γίνεται κριτής μας, σωτήρας μας ή ακόμα και ο λόγος της ύπαρξής μας. Έτσι, δημιουργείται ένα ανισόρροπο δυναμικό: ο ένας γίνεται το θύμα που ζητά αναγνώριση, και ο άλλος ο θύτης που δεν μπορεί ποτέ να ικανοποιήσει αυτή την απύθμενη ανάγκη.

Αυτοί οι ρόλοι, όμως, είναι επιβλαβείς και για τους δύο. Το «θύμα» νιώθει ότι εξαρτάται από τον άλλον για να βρει την αξία του, και ο «θύτης» κουράζεται από το βάρος της ευθύνης που δεν του ανήκει. Συχνά, οι ρόλοι αυτοί εναλλάσσονται, αλλά η σχέση παραμένει εξίσου τοξική, γεμάτη ανισορροπία, απογοήτευση και αμοιβαία καταπίεση.

Το κλειδί βρίσκεται μέσα μας: η πραγματική αυτοεκτίμηση δεν μπορεί να χτιστεί από εξωτερικές επιβεβαιώσεις. Αντί να αναρωτιόμαστε «τι είμαι για τον άλλον;», χρειάζεται να αναζητήσουμε μέσα μας το «τι είμαι για μένα;». Να αναγνωρίσουμε τα δικά μας χαρίσματα, τα δυνατά μας σημεία, ακόμα και τις αδυναμίες μας, με αγάπη και αποδοχή. Όταν εκτιμούμε και σεβόμαστε τον εαυτό μας, μπορούμε να μπούμε σε σχέσεις με αμοιβαιότητα και ισορροπία, χωρίς να βαραίνουμε ή να επιβαρυνόμαστε.

Ας θυμόμαστε ότι η αγάπη και η αξία που προσφέρουμε στον εαυτό μας δεν είναι εγωισμός· είναι το έδαφος όπου ανθίζει κάθε υγιής σχέση. Στηριγμένοι στη δική μας εσωτερική δύναμη, μπορούμε να βλέπουμε τον άλλον όχι ως καθρέφτη της αξίας μας, αλλά ως συνοδοιπόρο, με τον οποίο μοιραζόμαστε τη ζωή μας ελεύθερα και αληθινά.

Φαντάσου έναν καθρέφτη που δεν δείχνει απλώς το είδωλό σου, αλλά σου ψιθυρίζει την αλήθεια σου. Όχι τη φωνή της κριτικής ή της ενοχής, αλλά την αλήθεια του ποιος είσαι, των στιγμών που σε έπλασαν και της δύναμης που κρύβεις μέσα σου. Είναι ένας καθρέφτης που σου θυμίζει ότι η εκτίμηση του εαυτού σου δεν είναι πολυτέλεια. Είναι αναγνώριση της ίδιας σου της ύπαρξης, της μοναδικότητάς σου.

Πόσες φορές έστρεψες το βλέμμα σου μακριά από αυτόν τον καθρέφτη; Από φόβο μήπως δεις τα «λάθη» σου ή από την αγωνία να βρεις την αξία σου μέσα από το βλέμμα κάποιου άλλου; Πόσο συχνά επέτρεψες στον εαυτό σου να προσαρμοστεί, να μικρύνει, να κρυφτεί για να ταιριάξει σε προσδοκίες που δεν ήταν δικές σου; Και όμως, κάθε φορά που το έκανες, έχανες λίγη από τη φωνή σου. Κι όμως, η ψυχή σου συνέχισε να ψιθυρίζει, να ζητά την προσοχή σου, να σε καλεί πίσω σε σένα.

Η σχέση με τον εαυτό μας είναι η βάση κάθε άλλης σχέσης. Όταν σεβόμαστε και αγαπάμε αυτό που είμαστε, ανοίγουμε τον δρόμο για ισότιμες, ειλικρινείς σχέσεις. Αντί να αναζητούμε την αξία μας στους άλλους, τη βρίσκουμε μέσα μας και την εκφράζουμε χωρίς φόβο. Δεν χρειάζεται να παίζουμε ρόλους θύματος και θύτη. Οι σχέσεις μας γίνονται ένας χορός αρμονίας, όπου ο καθένας μπορεί να είναι ο εαυτός του.

Αυτό, όμως, απαιτεί θάρρος. Θάρρος να δούμε τον εαυτό μας με αγάπη, να αποδεχτούμε τα λάθη μας ως μέρη της πορείας μας. Απαιτεί να αμφισβητήσουμε τη φωνή του κριτή μέσα μας, που μας υπενθυμίζει συνεχώς τι δεν είμαστε. Αυτή η φωνή, που πολλές φορές μοιάζει με τη φωνή κάποιου από το παρελθόν μας, ίσως ενός γονιού, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια αντανάκλαση του φόβου μας. Είναι ο φόβος ότι αν είμαστε ο εαυτός μας, ίσως απογοητεύσουμε κάποιον. Όμως, στην πραγματικότητα, όταν είμαστε αυθεντικοί, προσφέρουμε στον κόσμο κάτι πολύτιμο: την αλήθεια μας.

Σκέψου εκείνο το παιδί μέσα σου. Το παιδί που χτίζει πύργους από άμμο και κοιτάζει με θαυμασμό τα δημιουργήματά του. Μπορεί κάποια στιγμή να αποσπάστηκε, να εγκατέλειψε το έργο του, αλλά αυτό δεν μειώνει την ομορφιά του. Ίσως απλώς έπρεπε να σταματήσει για να μάθει κάτι νέο, να ανακαλύψει μια άλλη του πλευρά. Το ίδιο ισχύει και για σένα. Κάθε φορά που ένιωσες ότι απέτυχες, ότι «δεν είσαι αρκετός», ίσως απλώς μάθαινες κάτι καινούριο για σένα.

Η αποδοχή του εαυτού μας δεν είναι εύκολη. Συχνά έρχεται με θλίψη, γιατί θυμόμαστε πόσες φορές μας αφήσαμε μόνους μας. Θυμόμαστε τα όνειρα που δεν κυνηγήσαμε, τις στιγμές που δεν μας υπερασπιστήκαμε. Νιώθουμε θυμό, θλίψη, ίσως και απογοήτευση. Αλλά αυτές οι στιγμές είναι πολύτιμες. Είναι η αφετηρία της αλλαγής. Όταν τις αντικρίζουμε με συμπόνια, αρχίζουμε να συγχωρούμε τον εαυτό μας. Τότε έρχεται η γαλήνη. Συνειδητοποιούμε ότι κάθε βήμα, κάθε λάθος, κάθε επιτυχία ήταν κομμάτι του ταξιδιού μας.

Η ζωή δεν είναι μια ευθεία γραμμή. Είναι γεμάτη στροφές, λάθη και μαθήματα. Όμως, κάθε στιγμή έχει τη δική της αξία. Κάθε βήμα μας φέρνει πιο κοντά στη δική μας αλήθεια. Και όταν κοιτάζουμε μέσα μας, όταν ακούμε τις επιθυμίες μας, τις ανάγκες μας, συνειδητοποιούμε κάτι συγκλονιστικό: είμαστε ήδη αρκετοί. Ό,τι χρειαζόμαστε το έχουμε μέσα μας.

Μια φορά, ένας άνθρωπος που ετοιμαζόταν να ανοίξει τη δική του επιχείρηση είδε ένα όνειρο. Σε αυτό το όνειρο, εμφανίστηκε ο πατέρας του, που είχε φύγει από τη ζωή. Ο πατέρας του, που όσο ζούσε ήταν ένας άνθρωπος γεμάτος αγάπη αλλά και σιωπηλές απογοητεύσεις, φαινόταν θλιμμένος και θυμωμένος κατά τα εγκαίνια της επιχείρησης. Αυτό το όραμα τάραξε τον άντρα βαθιά, γιατί ο πατέρας του ήταν πάντα ένας άνθρωπος που πίστευε στις δυνατότητές του και τον ενθάρρυνε να κυνηγά τα όνειρά του.

Αναλογιζόμενος τη ζωή του πατέρα του, θυμήθηκε πως, αν υπήρχε θλίψη σε εκείνον όσο ζούσε, αυτή προερχόταν από τα ανεκπλήρωτα όνειρά του, από τους στόχους που δεν κατάφερε ποτέ να φτάσει. Ποτέ όμως δεν άφησε αυτή τη θλίψη να επηρεάσει την αγάπη και την πίστη που είχε για το παιδί του. Αντίθετα, πάντοτε ευχόταν να δει το παιδί του να ξεπερνά τα εμπόδια που εκείνος δεν μπόρεσε, να πραγματοποιεί όσα εκείνος ονειρεύτηκε αλλά δεν κατάφερε. Στην ιδέα ότι το παιδί του θα κατακτούσε όσα ο ίδιος στερήθηκε, θα ένιωθε δικαιωμένος, χαρούμενος, σχεδόν ολοκληρωμένος μέσα από την επιτυχία του.

Κι όμως, το όνειρο αυτό, γεμάτο ένταση και φορτισμένο συναίσθημα, έφερε στην επιφάνεια έναν εσωτερικό φόβο. Ο άντρας ένιωσε ότι το επικριτικό βλέμμα που είδε στο όνειρο δεν ανήκε στον πατέρα του, αλλά στον ίδιο του τον εαυτό. Ήταν το δικό του κομμάτι που δεν είχε συγχωρήσει τον πατέρα του για τις δικές του αποτυχίες, που τον κρατούσε ακόμα δέσμιο μιας κρυφής, άρρητης κριτικής. Δεν ήταν ο πατέρας που τον καταδίκαζε. Ήταν ο ίδιος που τον κρατούσε πίσω, μην αφήνοντας χώρο για τη συμφιλίωση, τη συγχώρεση και την αποδοχή.

Καθώς ήρθε αντιμέτωπος με αυτή τη βαθιά αλήθεια, κατάλαβε ότι έπρεπε να αφήσει τον πατέρα του να είναι αυτό που ήταν – ένας άνθρωπος με όνειρα, με αγάπη, αλλά και με περιορισμούς. Έπρεπε να του επιτρέψει να είναι ατελής, όπως είναι όλοι οι άνθρωποι. Αυτή η αποδοχή δεν ήταν μόνο μια πράξη κατανόησης προς τον πατέρα του. Ήταν μια βαθιά εσωτερική πράξη αγάπης προς τον ίδιο. Γιατί μόνο αποδεχόμενος την ιστορία του πατέρα του μπορούσε να αναλάβει την ευθύνη των δικών του επιθυμιών με ωριμότητα και αφοσίωση, χωρίς τον φόβο της αποτυχίας ή την αίσθηση ότι πρέπει να εξιλεωθεί για τα λάθη κάποιου άλλου.

Με αυτή την εσωτερική κάθαρση, ο άντρας ένιωσε έτοιμος να κάνει το βήμα. Όχι για να αποδείξει κάτι στον πατέρα του, ούτε για να τον ξεπεράσει, αλλά για να τιμήσει και τις δυο τους ψυχές: εκείνον που του έδωσε την ώθηση και τον εαυτό του που είχε το θάρρος να προχωρήσει.

Φανταστείτε πόσο συχνά βάζουμε εμπόδια στον εαυτό μας, κλειδώνουμε τις δυνατότητές μας πίσω από φόβους και προκαταλήψεις. Ο φόβος της υπευθυνότητας συχνά μοιάζει τεράστιος. Είναι σαν να κοιτάζουμε μια αχανή κορυφή και να νιώθουμε πως δεν έχουμε την αντοχή ή το δικαίωμα να την ανέβουμε. Έτσι, μένουμε στάσιμοι, ίσως από φόβο αποτυχίας ή ακόμα και επιτυχίας, παραβλέποντας πως μέσα μας υπάρχει ήδη όλη η δύναμη που χρειάζεται για να σταθούμε στο ύψος του “ποιοι πραγματικά είμαστε”.

Αυτοπεριοριζόμαστε όταν πιστεύουμε πως δεν αξίζουμε κάτι μεγαλύτερο ή πως δεν είμαστε έτοιμοι για τις ευθύνες που θα φέρει η αυθεντικότητά μας. Ίσως να σκεφτόμαστε πως το να ζήσουμε με πλήρη επίγνωση και δύναμη θα τραβήξει την προσοχή ή θα μας φέρει μπροστά σε δυσκολίες. Ωστόσο, αυτή η σκέψη είναι συχνά ένα προστατευτικό τείχος που χτίσαμε για να αποφύγουμε την αλήθεια: ότι η μεγαλοσύνη της υπευθυνότητας είναι ακριβώς αυτό που μας ολοκληρώνει.

Η ευθύνη του εαυτού μας δεν είναι βάρος· είναι η ευκαιρία να αναδείξουμε την αλήθεια μας στον κόσμο. Και αυτό δεν σημαίνει τελειότητα. Σημαίνει να είμαστε ευάλωτοι, δυνατοί και αληθινοί. Να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να αναγνωρίσει πως, ακόμα κι αν φοβόμαστε, μπορούμε να σταθούμε στη ζωή με ανοιχτή καρδιά και σιγουριά.

Ας θυμηθούμε: η “μεγαλοσύνη” που φοβόμαστε συχνά είναι η ίδια η φωνή της ψυχής μας που μας καλεί να ζήσουμε ελεύθερα. Στην αποδοχή αυτής της υπευθυνότητας βρίσκεται η ελευθερία, η χαρά και η βαθιά αίσθηση νοήματος.

Ας αγκαλιάσουμε αυτό που είμαστε. Ας δούμε τον εαυτό μας όπως θα βλέπαμε έναν φίλο: με συμπόνια, σεβασμό, αποδοχή. Και τότε θα νιώσουμε την αρμονία που τόσο αναζητούμε. Η αγάπη για τον εαυτό μας δεν είναι εγωισμός. Είναι ο πιο βαθύς τρόπος να τιμήσουμε τη ζωή μας. Είναι το δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας και στους άλλους.

Αγγελική Μπολουδάκη