Συνεξάρτηση

Η συνεξάρτηση είναι μια βαθιά ριζωμένη συνήθεια να προτάσσουμε τις ανάγκες των άλλων, συχνά σε βάρος των δικών μας. Εμφανίζεται όταν, χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε, βάζουμε τον εαυτό μας σε δεύτερη μοίρα, προσηλωμένοι στη διαχείριση των προβλημάτων και συναισθημάτων των γύρω μας. Μοιάζει σαν να μαθαίνουμε ότι το να είμαστε απαραίτητοι στους άλλους είναι ο μόνος τρόπος να νιώθουμε αγάπη και ασφάλεια.

Ως παιδιά, όλοι χρειαζόμαστε φροντίδα, αποδοχή, και προσοχή. Για πολλά παιδιά, όμως, η στοργή αυτή δεν έρχεται αβίαστα, χωρίς όρους. Αντίθετα, ανακαλύπτουν ότι η αγάπη πρέπει να κερδηθεί, με αντάλλαγμα τη δική τους προσαρμοστικότητα και αυταπάρνηση. Μαθαίνουν ότι για να αξίζουν αγάπη, πρέπει να καλύπτουν τις ανάγκες των άλλων, θυσιάζοντας τις δικές τους. Έτσι, μεγαλώνουν προσπαθώντας να ταιριάξουν σε έναν ρόλο «σωτήρα», βρίσκοντας σημασία και αξία μόνο όταν φροντίζουν τους γύρω τους.

Αυτό δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο. Τα παιδιά που μεγαλώνουν μαθαίνοντας ότι η αγάπη κερδίζεται με θυσία, εξελίσσονται σε ενήλικες που νιώθουν ενοχές όταν θέτουν τα όριά τους. Αντιμετωπίζουν δυσκολία να πουν “όχι” και παραμερίζουν τις δικές τους ανάγκες για να ευχαριστήσουν τους άλλους, διότι πιστεύουν ότι μόνο έτσι θα αξίζουν την προσοχή. Κι όταν τελικά αναγκάζονται να σταματήσουν, η σιωπή που ακολουθεί τα γεμίζει με κενό και μοναξιά, καθώς συνειδητοποιούν ότι βρίσκονται σε ένα μονοπάτι που τους αποξενώνει από τον αυθεντικό εαυτό τους.

Η εσωτερική αυτή μάχη εντείνεται όταν οι άνθρωποι με συνεξαρτητικές τάσεις έλκονται από άτομα που χρειάζονται στήριξη και “διάσωση”. Η σχέση αυτή γίνεται το έδαφος όπου αναβιώνουν παλιές, οικείες καταστάσεις, όπως τότε που, ίσως, προσπαθούσαν να «σώσουν» τους γονείς τους από προβλήματα που δεν μπορούσαν να χειριστούν ως παιδιά. Κι όμως, το παιδί που κάποτε προσπαθούσε να κατακτήσει την αποδοχή, παραμένει ακόμη εκεί, μέσα τους, ζητώντας απεγνωσμένα μια προσοχή που ποτέ δεν έλαβε.

Το άτομο που προσπαθεί να φροντίσει τους πάντες συχνά αγνοεί τη δική του ανάγκη για φροντίδα, για αγάπη που δεν ζητά αντάλλαγμα. Στην πραγματικότητα, αυτό το άτομο καταπιέζει τη δική του ευαλωτότητα, φοβούμενο ότι αν αφήσει τον πραγματικό εαυτό του να φανεί, θα απορριφθεί. Νιώθει ανασφάλεια, μήπως και χάσει τους άλλους αν αποκαλύψει τις αληθινές του ανάγκες, μήπως βρεθεί αντιμέτωπος με μια σκληρή αλήθεια: ότι μπορεί να μην είναι τόσο σημαντικός όσο χρειάζεται να πιστεύει.

Η διαρκής προσπάθεια ελέγχου των καταστάσεων και η αποφυγή των συγκρούσεων είναι άμυνες που ενισχύουν αυτό το αίσθημα ασφάλειας, μα ταυτόχρονα υπονομεύουν την ελευθερία του ατόμου να ζει αυθεντικά, όπως ακριβώς είναι. Αν όμως η ευτυχία εξαρτάται από άλλους, είναι σαν να χτίζεται σε σαθρό έδαφος. Και με τον καιρό, η ενέργεια και η αντοχή εξαντλούνται, καθώς η αγωνία να διατηρηθεί μια τέτοια ισορροπία γίνεται βαρύ φορτίο.

Η λύση αυτού του φαύλου κύκλου είναι να στραφεί κανείς προς τον εαυτό του και να τον θέσει σε προτεραιότητα, να φροντίσει το παιδί μέσα του που ακόμα έχει ανάγκη από αποδοχή και ασφάλεια. Το παιδί που κάποτε ένιωθε ασήμαντο, τώρα χρειάζεται την τρυφερή ματιά και την κατανόηση από τον ενήλικα που είναι σήμερα. Χρειάζεται να διεκδικήσει τον χώρο που πάντα του ανήκε και να εμπιστευτεί την αξία του, χωρίς να την εναποθέτει στους άλλους.

Αυτό δεν είναι μια εύκολη πορεία. Η αλλαγή απαιτεί ειλικρίνεια, πρώτα από όλα απέναντι στον ίδιο τον εαυτό, και το θάρρος να αγκαλιάσει την αλήθεια. Το να αποδεχτεί κανείς την ευαλωτότητά του, το γεγονός ότι έχει ανάγκες και συναισθήματα, μπορεί να είναι τρομακτικό. Είναι όμως και το πρώτο βήμα προς την πραγματική σύνδεση με τον εαυτό του και, κατ’ επέκταση, με τους άλλους.

Μόνο όταν νιώσουμε πλήρεις εσωτερικά, μπορούμε να προσφέρουμε στους άλλους χωρίς να ζημιωνόμαστε. Τότε, οι σχέσεις μας παύουν να βασίζονται σε παραχωρήσεις που αδειάζουν τη δική μας ύπαρξη και γίνονται ανταλλαγές που τροφοδοτούν την ουσία τους, φέρνοντας αληθινή αμοιβαιότητα και ανάπτυξη.

Αγγελική Μπολουδάκη