Φόβος και αυτοεκτίμηση

Ο φόβος δεν είναι απλώς μια αρνητική αίσθηση που πρέπει να αποφεύγουμε, αλλά ένα συναίσθημα που, αν κατανοηθεί και γίνει σεβαστό, μπορεί να μας οδηγήσει σε αυτογνωσία και αυτοεκτίμηση. Μας προστατεύει από πιθανούς κινδύνους και μας βοηθά να αναπτύξουμε τις απαραίτητες δεξιότητες για να τους αντιμετωπίσουμε. Το πρόβλημα, όπως αναφέρετε, δεν είναι ο φόβος αυτός καθαυτός, αλλά η ερμηνεία και η αντιμετώπισή του. Η άγνοια των συναισθημάτων μας ή η απόρριψή τους είναι αυτή που μας προκαλεί πόνο και δυσαρέσκεια με τον εαυτό μας.

Όταν αρχίζουμε να κατανοούμε την αξία του κάθε συναισθήματος, αποδεχόμαστε τον εαυτό μας πιο ολοκληρωμένα και ανοιγόμαστε στην εσωτερική μας ισορροπία. Οι διάφορες μορφές φόβου –όπως η φοβία για τα ύψη, ο φόβος της εγκατάλειψης ή της απόρριψης– έχουν κοινή ρίζα και σχετίζονται με την αίσθηση προστασίας που αναζητά το άτομο. Ωστόσο, ο φόβος μπορεί να λειτουργήσει αρνητικά όταν αφήσουμε να κυριαρχήσει πάνω μας, οδηγώντας σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές και περιορισμούς.

Ο φόβος της εγκατάλειψης είναι συχνά ένα από τα πρώτα συναισθήματα που βιώνουμε ως παιδιά. Ως ανήλικοι, πολλές φορές παρερμηνεύουμε τις συμπεριφορές των γύρω μας, ιδίως των γονέων ή φροντιστών, και θεωρούμε ότι η απόσταση ή η αδιαφορία προέρχεται από κάποια δική μας έλλειψη ή λάθος. Το παιδί τείνει να εσωτερικεύει αυτές τις εμπειρίες και να τις προβάλλει στις μετέπειτα σχέσεις του, δημιουργώντας τον φόβο ότι θα εγκαταλειφθεί και πάλι. Αυτή η αίσθηση συχνά οδηγεί σε συμπεριφορές απομάκρυνσης ή υπερβολικής προσκόλλησης, οι οποίες στην πραγματικότητα προκαλούν αυτό που φοβάται – δηλαδή, την εγκατάλειψη.

Αντί όμως να βλέπουμε τον φόβο της εγκατάλειψης ως αδυναμία, μπορούμε να τον αντιληφθούμε ως μία υπενθύμιση να στραφούμε προς τα μέσα και να ελέγξουμε αν είμαστε εμείς που εγκαταλείπουμε τον εαυτό μας. Αντί να περιμένουμε την αποδοχή και την ασφάλεια από εξωτερικούς παράγοντες, μπορούμε να βρούμε τη δέσμευση και τη σταθερότητα μέσα μας. Η ισορροπία μεταξύ δέσμευσης και ελευθερίας είναι το κλειδί για να υπερβούμε αυτό τον φόβο, καθώς μας επιτρέπει να νιώθουμε ασφαλείς και σταθεροί, χωρίς να εξαρτώμαστε υπερβολικά από τους άλλους.

Ο φόβος της απόρριψης συνδέεται άμεσα με την αυτοεκτίμηση. Όταν νιώθουμε ότι οι άλλοι θα μας απορρίψουν, στην πραγματικότητα αντανακλούμε την αίσθηση ότι δεν αποδεχόμαστε εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας. Αυτός ο φόβος συχνά γεννιέται από εμπειρίες στην παιδική ηλικία, όταν δεν μπορούσαμε να κατανοήσουμε ότι η αρνητική συμπεριφορά των άλλων δεν έχει πάντα να κάνει με μας, αλλά μπορεί να οφείλεται στις δικές τους αδυναμίες ή προβλήματα. Το παιδί δεν έχει την ικανότητα να ξεχωρίζει την πρόθεση από την πράξη και αισθάνεται υπεύθυνο για κάθε αρνητική αντίδραση, θεωρώντας ότι αξίζει την απόρριψη.

Αυτή η αντίληψη μπορεί να επηρεάσει τις μετέπειτα σχέσεις, όπου κάθε αρνητική ή αδιάφορη αντίδραση του άλλου εκλαμβάνεται ως επανάληψη της απόρριψης του παρελθόντος. Ο φόβος της απόρριψης γίνεται έτσι ένα είδος αυτοεκπληρούμενης προφητείας: επειδή πιστεύουμε ότι θα απορριφθούμε, συμπεριφερόμαστε με τρόπο που προκαλεί την απόρριψη. Αν όμως αποδεχτούμε τον εαυτό μας πλήρως, αυτός ο φόβος χάνει τη δύναμή του. Η αυτοεκτίμηση και η κατανόηση της ατέλειας στους άλλους μάς επιτρέπει να διαχειριζόμαστε πιο αποτελεσματικά τις αντιδράσεις τους, χωρίς να αισθανόμαστε συνεχώς την ανάγκη για πλήρη αποδοχή.

Ο φόβος της επιθετικότητας συνδέεται με την ενοχή που μπορεί να αισθανόμαστε για το δημιουργικό και δυναμικό κομμάτι του εαυτού μας. Όταν φοβόμαστε την επιθετικότητα, στην πραγματικότητα μπορεί να φοβόμαστε τη δική μας δύναμη και την πιθανότητα να ξεχωρίσουμε. Αυτό μπορεί να προκαλεί εσωτερικό διχασμό, καθώς η διαφορετικότητά μας μας φαίνεται απειλητική.

Ωστόσο, όταν μάθουμε να εκτιμάμε και να αγκαλιάζουμε όλα τα κομμάτια του εαυτού μας, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργικής μας δύναμης, νιώθουμε ενωμένοι και σε αρμονία. Ο θυμός, ένα συναίσθημα που συχνά συνοδεύει την επιθετικότητα, μπορεί να γίνει κινητήριος δύναμη αν αξιοποιηθεί δημιουργικά. Μας βοηθά να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και να καλλιεργήσουμε την αγάπη και την αποδοχή προς τους άλλους χωρίς να επιδιώκουμε να τους αλλάξουμε. Αντί να προσδοκούμε ότι κάτι εξωτερικό θα μας φέρει την ειρήνη, μαθαίνουμε να ανακαλύπτουμε την εσωτερική μας ισορροπία.

Όλα τα συναισθήματα, όπως ο φόβος, ο θυμός και η λύπη, συνδέονται με τον πόνο που δεν έχει εκφραστεί ή κατανοηθεί. Ο φόβος είναι συχνά μια μορφή πόνου, γιατί δεν έχουμε καταφέρει να τον αντιμετωπίσουμε ή να τον αποδεχτούμε πλήρως. Όταν δεν αντιμετωπίζουμε τον φόβο μας, δεν νιώθουμε ενωμένοι με τον εαυτό μας, και αυτή η εσωτερική διάσπαση μας εμποδίζει να βλέπουμε την πραγματικότητα όπως είναι.

Η κατανόηση και η αποδοχή των συναισθημάτων μας είναι το κλειδί για να ξεπεράσουμε τον φόβο. Όταν αφουγκραζόμαστε τις εσωτερικές μας αισθήσεις και τις εμπιστευόμαστε, μπορούμε να λειτουργήσουμε πιο συνειδητά και με αρμονία. Κάθε σκέψη, συναίσθημα και πράξη μας ανοίγει δρόμους για να συνδεθούμε με τον εαυτό μας και με τους άλλους, οδηγώντας μας σε μια ζωή όπου η ευθύνη συνδέεται με την εσωτερική ισορροπία και την αποδοχή του εαυτού μας όπως είναι.

Με λίγα λόγια, ο φόβος δεν είναι κάτι που πρέπει να αποφεύγουμε, αλλά κάτι που πρέπει να κατανοήσουμε και να αγκαλιάσουμε. Μόνο τότε μπορούμε να ζήσουμε μια ζωή γεμάτη αυτοεκτίμηση, αληθινή σύνδεση με τους άλλους και εσωτερική αρμονία.

Αγγελική Μπολουδάκη