Προστατεύω σημαίνει αγαπάω
13 Νοεμβρίου 2019
Το να εκτιμάμε τον εαυτό μας είναι ωριμότητα, είναι ευτυχία, είναι υγεία
15 Νοεμβρίου 2019

Σχεσιακό τραύμα και εξάρτηση

Το σχεσιακό τραύμα, μία από τις βαθύτερες και πιο ανεπαίσθητες ψυχικές πληγές, συχνά καθορίζει τη δυνατότητα ενός ατόμου να συνδεθεί με άλλους ανθρώπους σε βάθος. Δεν περιορίζεται μόνο στη δυσκολία δημιουργίας σχέσεων· αγγίζει τον ίδιο τον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης: την ανάγκη για σύνδεση, για ασφάλεια, για μια παρουσία που προσφέρει ανακούφιση και σταθερότητα. Το άτομο που έχει βιώσει συναισθηματική αμέλεια ή κακοποίηση στην παιδική του ηλικία αντιμετωπίζει τη σχέση ως ένα πεδίο γεμάτο αβεβαιότητα και φόβο. Ο φόβος αυτός έχει πολλές όψεις: εγκατάλειψη, απόρριψη, προδοσία. Είναι ο ίδιος φόβος που πηγάζει από το κενό που δημιουργείται όταν οι πρώτοι φροντιστές, οι γονείς, δεν ανταποκρίνονται στις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού.

Όταν οι γονείς δεν κατανοούν ή αδυνατούν να ανταποκριθούν στις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού, το παιδί μεγαλώνει μέσα σε ένα πλαίσιο κενότητας, ασάφειας και ανασφάλειας. Αυτό δεν μαθαίνει ότι είναι άξιο αγάπης για αυτό που είναι. Η αυτοεκτίμησή του δεν ανθεί, και οι σχέσεις του στην ενήλικη ζωή συχνά χαρακτηρίζονται από δυσκολία, έλλειψη εμπιστοσύνης ή ανισορροπία. Κάποιες φορές το άτομο γίνεται εξαρτημένο, προσπαθώντας να γεμίσει το συναισθηματικό κενό του με την προσοχή των άλλων· άλλες φορές αποσύρεται πλήρως, επιλέγοντας να μην ρισκάρει την επαφή.

Η εμπειρία της παραμέλησης ή της κακοποίησης λειτουργεί σαν ένας αόρατος φακός που παραμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο το άτομο αντιλαμβάνεται τις σχέσεις. Η οικειότητα, που για τους περισσότερους είναι πηγή χαράς και ανακούφισης, γίνεται για αυτό πηγή άγχους. Το τραύμα γίνεται ένα φίλτρο μέσα από το οποίο το άτομο βιώνει τη σύνδεση με φόβο μήπως πληγωθεί ξανά.

Το άτομο που έχει μεγαλώσει μέσα σε ένα περιβάλλον όπου οι συναισθηματικές του ανάγκες δεν καλύφθηκαν, συχνά αναπαράγει τον ίδιο κύκλο στην ενήλικη ζωή. Αναζητά συντρόφους που, συνειδητά ή ασυνείδητα, αντανακλούν την απογοήτευση και τον πόνο της παιδικής ηλικίας. Αυτή η επιλογή δεν είναι τυχαία. Ο πόνος, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, γίνεται το οικείο πλαίσιο. Το άτομο προτιμά τη γνώριμη δυσλειτουργία από την αβεβαιότητα μιας υγιούς σύνδεσης.

Όταν οι σχέσεις αυτές αποτυγχάνουν – κάτι που συμβαίνει συχνά – ο πόνος ενισχύεται. Η απογοήτευση γίνεται αυτοεκπληρούμενη προφητεία: “Δεν αξίζω να αγαπηθώ. Κανείς δεν θα με αποδεχθεί όπως είμαι.” Έτσι, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που ενισχύει το αρχικό τραύμα.

Η έξοδος από αυτόν τον κύκλο απαιτεί θάρρος και αποφασιστικότητα. Το πρώτο βήμα είναι η επίγνωση. Το άτομο χρειάζεται να αναγνωρίσει το τραύμα του, να αποδεχθεί ότι οι δυσκολίες που βιώνει στις σχέσεις του δεν είναι δικό του «λάθος», αλλά αποτέλεσμα ενός παρελθόντος που το επηρέασε βαθιά. Αυτή η αποδοχή δεν είναι απλή υπόθεση. Σημαίνει να έρθει σε επαφή με συναισθήματα θυμού, θλίψης και απογοήτευσης – συναισθήματα που μπορεί να έχει καταπνίξει για χρόνια.

Η αυτοεκτίμηση παίζει καθοριστικό ρόλο. Το άτομο χρειάζεται να αναπτύξει μια νέα σχέση με τον εαυτό του, βασισμένη στη συμπόνια και τον σεβασμό. Τα υγιή όρια είναι μια πράξη αγάπης, όχι μόνο προς τον άλλον, αλλά πρωτίστως προς τον ίδιο τον εαυτό. Μέσα από την κατανόηση των αναγκών και των δυνατοτήτων του, μπορεί να χτίσει σχέσεις που δεν βασίζονται σε εξαρτήσεις, αλλά σε αυθεντική σύνδεση.

Η συγχώρεση – τόσο προς τους άλλους όσο και προς τον εαυτό – είναι ένα ουσιαστικό κομμάτι της επούλωσης. Συγχωρώντας τους γονείς του ή τους ανθρώπους που το πλήγωσαν, το άτομο δεν σημαίνει ότι αποδέχεται τη συμπεριφορά τους, αλλά ότι απελευθερώνεται από τα δεσμά της οργής και της πικρίας. Με την αποδοχή του τραύματός του, μπορεί να πάρει την ευθύνη της επούλωσής του. Δεν είναι πια το ανήμπορο παιδί που περιμένει κάποιον να του προσφέρει αυτό που του έλειψε. Είναι ένας ενήλικας που αναλαμβάνει δράση για τη δική του ευημερία.

Η θεραπεία του σχεσιακού τραύματος δεν είναι μια εύκολη ή γρήγορη διαδικασία. Είναι όμως βαθιά απελευθερωτική. Το άτομο που επιλέγει να αντιμετωπίσει το τραύμα του μπορεί να χτίσει σχέσεις βασισμένες στην αμοιβαία αγάπη, στην εμπιστοσύνη και στον σεβασμό. Αυτές οι σχέσεις δεν βασίζονται στην ανάγκη επιβεβαίωσης, αλλά στην επιλογή να μοιραστεί τη ζωή του με κάποιον άλλο. Η αληθινή σύνδεση είναι μια ευγενική τέχνη, μια προσφορά του εαυτού στον άλλον χωρίς προσδοκίες ή απαιτήσεις, αλλά με απόλυτη ακεραιότητα.

Μέσα από αυτή τη διαδικασία, το άτομο ανακαλύπτει ότι η αγάπη δεν είναι απλώς μια συναισθηματική κατάσταση. Είναι μια πράξη πίστης στον εαυτό και στον άλλον. Είναι μια συνεχής δέσμευση στην ειλικρίνεια, στην κατανόηση, στην εκτίμηση και στην ευγνωμοσύνη. Με αυτόν τον τρόπο, το άτομο όχι μόνο θεραπεύει τον εαυτό του, αλλά προσφέρει στους γύρω του την ευκαιρία για αληθινή σύνδεση.

Η πορεία προς την επούλωση είναι μια πράξη θάρρους. Είναι η απόφαση να βγεις από τον φαύλο κύκλο του πόνου και να χτίσεις μια ζωή γεμάτη νόημα, αλήθεια και αγάπη. Στο τέλος, αυτή η πορεία δεν ωφελεί μόνο το ίδιο το άτομο, αλλά επηρεάζει βαθιά και τις ζωές όσων είναι γύρω του, δημιουργώντας ένα δίκτυο σύνδεσης και εμπιστοσύνης που επεκτείνεται πέρα από την ατομικότητα.

Αγγελική Μπολουδάκη