Το παιδί ως καθρέφτης των σχέσεων και των συναισθημάτων. Το σύμπτωμα ως δώρο

Φανταστείτε για λίγο το παιδί σας ως έναν μικρό αγγελιαφόρο. Κάθε σύμπτωμα που εκδηλώνει, κάθε δύσκολη συμπεριφορά ή συναίσθημα, δεν είναι απλώς μια αντίδραση, μια «αταξία» ή μια δυσκολία. Είναι ένας κώδικας, μια απόπειρα να σας επικοινωνήσει κάτι βαθύ, ουσιαστικό, ίσως και επείγον. Είναι ένας τρόπος να σας πει: «Κοίτα με. Άκου με. Κάτι προσπαθώ να σου δείξω, όχι μόνο για μένα, αλλά και για εσένα. Μαζί μπορούμε να το καταλάβουμε και να το αλλάξουμε».

Το παιδί σας δεν σας απορρίπτει με τις συμπεριφορές του, ούτε «αποτυγχάνει» να είναι καλό. Αντίθετα, με τον τρόπο του σάς δείχνει εμπιστοσύνη. Σας καλεί να σταθείτε δίπλα του, να το παρατηρήσετε, να το αφουγκραστείτε. Κάθε σύμπτωμα είναι στην πραγματικότητα μια έκκληση για σύνδεση και μια ευκαιρία για εσάς να βελτιώσετε τη σχέση σας μαζί του, αλλά και με τον ίδιο σας τον εαυτό.

Τα παιδιά είναι ευαίσθητοι δέκτες. Ακόμα κι αν εμείς νομίζουμε πως μπορούμε να κρύψουμε τη θλίψη μας, τον θυμό μας ή τις εντάσεις στη σχέση μας με τον σύντροφό μας, εκείνα τα αντιλαμβάνονται, έστω και υποσυνείδητα. Όταν το παιδί είναι άτακτο, ίσως να καθρεφτίζει μια δυσκολία στη σχέση μας, είτε μεταξύ μας είτε με το ίδιο. Μπορεί να νιώθει ανασφάλεια από τα όρια που θέτουμε – αν αυτά είναι υπερβολικά αυστηρά ή πολύ χαλαρά. Μπορεί να ψάχνει έναν τρόπο να μας κάνει να δούμε τη δική μας εσωτερική δυσφορία ή να εκφράσει τα δικά του συναισθήματα που δεν ξέρει πώς να διαχειριστεί.

Αν λέει ψέματα, ίσως φοβάται να μας πει την αλήθεια. Μήπως αισθάνεται πως θα το απορρίψουμε ή πως η πραγματικότητά του δεν είναι αποδεκτή; Ή μήπως ζει σε ένα περιβάλλον όπου οι εντάσεις ή η έλλειψη συναισθηματικής ασφάλειας το κάνουν να νιώθει πως δεν μπορεί να εμπιστευτεί; Κάθε συμπεριφορά του δεν είναι παρά μια αντανάκλαση των μηνυμάτων που λαμβάνει από εμάς και το περιβάλλον του.

Αν το παιδί απομονώνεται, ίσως να νιώθει μοναξιά μέσα σε μια οικογένεια που, παρότι το αγαπά βαθιά, δυσκολεύεται να του το δείξει με τρόπο που εκείνο καταλαβαίνει. Ίσως να μην αισθάνεται πως το κατανοούμε, πως μπορούμε να σταθούμε δίπλα του χωρίς να το κρίνουμε ή να το «διορθώνουμε». Η απομόνωση είναι συχνά ένας τρόπος να πει: «Δεν ξέρω πώς να συνδεθώ. Βοηθήστε με να δω την αξία της σύνδεσης».

Όταν ένα παιδί δεν μπορεί να αποχωριστεί τον γονιό του, μπορεί να σημαίνει πως νιώθει ανασφάλεια. Μήπως εμείς οι ίδιοι δεν του δίνουμε την ασφάλεια που χρειάζεται για να κάνει το βήμα της αυτονομίας; Μήπως το φορτίζουμε άθελά μας με τις δικές μας ανησυχίες; Η δυσκολία του αποχωρισμού είναι συχνά ένα μήνυμα πως το παιδί χρειάζεται έναν ισχυρό πυλώνα εμπιστοσύνης για να νιώσει ότι μπορεί να σταθεί μόνο του.

Κάθε σύμπτωμα είναι μια πρόσκληση για να κοιτάξουμε βαθιά μέσα μας. Είναι ένα κάλεσμα να δούμε πώς σχετιζόμαστε με το παιδί μας, με τον σύντροφό μας και, πάνω απ’ όλα, με τον ίδιο μας τον εαυτό. Όταν ακούμε τι θέλει να μας πει το παιδί μας, δεν θεραπεύουμε μόνο εκείνο. Θεραπεύουμε τη σχέση μας μαζί του. Του δείχνουμε ότι είμαστε εκεί, παρόντες, έτοιμοι να το ακούσουμε, να το καταλάβουμε, να εξελιχθούμε μαζί του.

Η αληθινή αλλαγή ξεκινά όταν αντιλαμβανόμαστε ότι το παιδί μας δεν χρειάζεται «διόρθωση». Αντίθετα, χρειάζεται κατανόηση, αγάπη και την ειλικρινή μας διάθεση να δούμε μέσα από τα μάτια του. Και τότε, το σύμπτωμα που ήρθε ως μήνυμα, θα έχει επιτελέσει τον σκοπό του και θα μπορέσει να φύγει. Θα παραμείνει, όμως, αυτό που έφερε: μια βαθύτερη, πιο ουσιαστική σύνδεση μεταξύ μας, χτισμένη πάνω στην αληθινή αγάπη και την αποδοχή.

Αγγελική Μπολουδάκη – Ειδικός Ψυχικής Υγείας