Όταν λέμε “πρόσεχε”, εννοούμε πως ο κόσμος είναι επικίνδυνος, ενώ όταν λέμε “να περνάς καλά” εννοούμε ότι ο κόσμος είναι ένας τόπος χαράς

Η φράση «να προσέχεις» και η φόρτιση που αυτή φέρει μαζί της, ιδιαίτερα όταν λέγεται με αγάπη αλλά και με φόβο.

Η προτροπή “να προσέχεις” συχνά δεν αποτελεί απλώς μια συμβουλή, αλλά μεταφέρει μαζί της ανησυχία, φόβο και, ίσως, υπερβολική ευθύνη, που προσπαθεί να μεταβιβαστεί στο πρόσωπο που τη δέχεται.

Η φράση “να προσέχεις” φαίνεται αρχικά αθώα και τρυφερή. Προέρχεται από την ανάγκη προστασίας του αγαπημένου προσώπου, όμως, όπως επισημαίνεται, είναι πιθανό να κρύβει φόβο για τον κόσμο γύρω μας. Η πρόθεση πίσω από αυτή τη φράση μπορεί να είναι η αγάπη, όμως ο τρόπος που εκφράζεται και οι προσδοκίες που δημιουργεί μπορεί να είναι βαριές. Υποδηλώνει πως ο κόσμος είναι επικίνδυνος και ότι το αγαπημένο πρόσωπο κινδυνεύει να βρεθεί σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις.

Όταν λέμε σε κάποιον «να προσέχεις», ενδέχεται να προβάλλουμε τη δική μας ανασφάλεια πάνω του, μετατρέποντάς το σε έναν αποδέκτη των δικών μας φόβων. Φοβόμαστε για εκείνον, για τη ζωή του και για την ασφάλειά του, και αυτή η φράση είναι σαν μια προσπάθεια να επηρεάσουμε το περιβάλλον του με κάποιον τρόπο. Είναι σαν να λέμε ότι, αν το αγαπημένο πρόσωπο προσέξει περισσότερο, μπορεί να μας ανακουφίσει, να ελαφρύνει τους φόβους μας. Κι όμως, αυτή η σκέψη λειτουργεί εξαρτητικά, γιατί στηρίζεται στην ψευδαίσθηση ότι ο άλλος μπορεί ή πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για τη δική μας ηρεμία.

Αυτός ο τύπος προστατευτικότητας μπορεί να έχει αρνητική επίδραση, ειδικά όταν το πρόσωπο που δέχεται τη φράση την αντιλαμβάνεται ως υποχρέωση ή βάρος. Όπως περιγράφετε, όταν η μητέρα λέει στο παιδί της «να προσέχεις», εκείνο μπορεί να νιώσει όχι μόνο την αγάπη, αλλά και την αγωνία της. Μπορεί να ερμηνεύσει τη φράση ως ένα είδος πίεσης: «αν δεν προσέχω, θα απογοητεύσω ή θα ανησυχήσω τη μητέρα μου». Αυτή η πίεση δημιουργεί την αίσθηση ότι η προσωπική ασφάλεια δεν είναι απλώς μια φυσική αναγκαιότητα, αλλά ένας τρόπος να προστατευθεί κάποιος από τη συναισθηματική επιβάρυνση των άλλων.

Αντίθετα, μια φράση όπως «καλή διασκέδαση» ή «καλά να περάσεις» αποπνέει θετικότητα και ελευθερία. Στέλνει το μήνυμα ότι η ζωή είναι χαρούμενη, ότι ο κόσμος μπορεί να είναι ένας χώρος ευτυχίας και εξερεύνησης, και ότι δεν χρειάζεται να κυριαρχεί το άγχος για την ασφάλεια. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν θέλουμε το αγαπημένο πρόσωπο να είναι ασφαλές. Απλώς η ασφάλεια γίνεται δική του ευθύνη και όχι κάτι που σχετίζεται άμεσα με το πώς θα νιώσουμε εμείς.

Είναι ενδιαφέρον το σημείο που τονίζεται ότι, όταν λέμε στα παιδιά μας «πρόσεχε», μεταφέρουμε ένα μήνυμα φόβου, ενώ όταν τους λέμε «να περάσεις καλά», μεταφέρουμε ένα μήνυμα αισιοδοξίας. Τα παιδιά μεγαλώνουν σε έναν κόσμο γεμάτο εντυπώσεις και προτροπές από τους ενήλικες, και οι λέξεις που χρησιμοποιούμε έχουν βαρύνουσα σημασία για την ανάπτυξη της αντίληψής τους για τον κόσμο. Το μήνυμα «ο κόσμος είναι επικίνδυνος» μπορεί να δημιουργήσει στα παιδιά άγχος και φόβο για το άγνωστο, ενώ το μήνυμα «ο κόσμος είναι γεμάτος χαρά» τα ενθαρρύνει να ανακαλύψουν τον κόσμο με εμπιστοσύνη και θετική ενέργεια.

Το να μάθουμε στα παιδιά μας ή στους ανθρώπους γύρω μας να προσέχουν είναι απαραίτητο, αλλά αυτό πρέπει να γίνεται με έναν τρόπο που να τους ενθαρρύνει να το κάνουν για τον εαυτό τους. Η ασφάλεια πρέπει να αποτελεί συνειδητή επιλογή τους και όχι πράξη που προέρχεται από την επιθυμία να καθησυχάσουν τους άλλους. Η προτροπή να προσέχουν δεν θα πρέπει να είναι κάτι που φορτίζεται με συναισθηματική πίεση, αλλά μια πράξη αγάπης προς τον εαυτό τους.

Είναι σημαντικό  να προσαρμόζουμε τις συμβουλές μας με τρόπο που να ενθαρρύνουν την αυτονομία και την εσωτερική δύναμη, παρά να ενισχύουν την εξάρτηση. Όταν οι φόβοι μας ως γονείς ή αγαπημένα πρόσωπα κυριαρχούν στις εκφράσεις αγάπης μας, κινδυνεύουμε να ακυρώσουμε τις ίδιες τις τρυφερές προθέσεις μας. Αυτό που πραγματικά επιθυμούμε είναι οι άνθρωποι που αγαπάμε να είναι ευτυχισμένοι και να ζουν τη ζωή τους με ασφάλεια και χαρά, χωρίς όμως να νιώθουν ότι είναι υπόχρεοι να καλύψουν τους δικούς μας φόβους.

Η φράση «να προσέχεις» αν και προέρχεται από ένα αίσθημα αγάπης και ανησυχίας, μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες όταν χρησιμοποιείται συχνά και χωρίς επίγνωση της φόρτισης που φέρει. Η πρόθεση να προστατέψουμε τους ανθρώπους μας πρέπει να συνδυάζεται με την ενίσχυση της αυτονομίας τους και της δικής τους ευθύνης για την ευτυχία και την ασφάλειά τους. Ας προσπαθήσουμε να μεταδώσουμε μηνύματα που θα ενθαρρύνουν τη χαρά και την ελευθερία, δημιουργώντας έναν κόσμο γεμάτο αγάπη, θετικότητα και εμπιστοσύνη, τόσο για εμάς όσο και για τους άλλους.

Αγγελική Μπολουδάκη