Διαφορές στην αντίληψη για το καλό και το κακό ανάμεσα στον ψυχικά ασθενή και στον αρνητικό ή κακόβουλο χαρακτήρα

Ο ψυχικά ασθενής συχνά ζει με φόβο για τον εαυτό του, για τον έλεγχο που έχει ή δεν έχει πάνω στις πράξεις του, και για την επίδραση που μπορεί να έχει στους άλλους. Η ίδια η ασθένεια συχνά τον αποδυναμώνει ψυχικά, του δημιουργεί άγχος, πανικό ή αβεβαιότητα. Αυτές οι συνθήκες μπορεί να τον κάνουν να νιώθει επικίνδυνος για τον εαυτό του ή και για άλλους, αλλά η κύρια διαφορά είναι ότι αυτός ο φόβος δεν προέρχεται από κακοήθεια ή επιθυμία να βλάψει. Προέρχεται από την αδυναμία του να διαχειριστεί τον πόνο ή τη σύγχυση που τον καταλαμβάνει.

Η πράξη βίας προς τον εαυτό του, όπως η αυτοτραυματισμός ή η αυτοκαταστροφή, συχνά έρχεται ως μια απόπειρα να ανακουφίσει ή να ελέγξει την ένταση και τον εσωτερικό πόνο που βιώνει. Οι πράξεις αυτές δεν έχουν σκοπό να βλάψουν άλλους, αλλά αποτελούν αποτέλεσμα ενός εσωτερικού αγώνα και μιας επιθυμίας να προστατεύσει τους γύρω του από την ασθένειά του ή τις πιθανές αρνητικές συνέπειες αυτής.

Από την άλλη πλευρά, ο αρνητικός χαρακτήρας λειτουργεί με συνειδητή πρόθεση να βλάψει. Ένας τέτοιος άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να αντιλαμβάνεται τις πράξεις του και τις συνέπειες αυτών, αλλά δεν διστάζει να προξενήσει κακό σε άλλους. Εδώ δεν υπάρχει φόβος ή αγωνία για τον αυτοέλεγχο ή τις επιπτώσεις στους άλλους. Αντιθέτως, υπάρχει μια συνειδητή απόφαση να αγνοηθούν η ηθική, η ενσυναίσθηση ή οι κοινωνικές συνέπειες. Το κακό γίνεται για προσωπικό κέρδος, εξουσία ή απόλαυση από τη ζημιά που προκαλείται.

Ένας τέτοιος χαρακτήρας δεν νιώθει την αίσθηση του φόβου για τον εαυτό του ή για τον έλεγχο που έχει στις πράξεις του. Η έλλειψη ενσυναίσθησης και η εστίαση στο κακό υποδεικνύουν ότι λειτουργεί περισσότερο με μια εσωτερική ηθική ανεπάρκεια ή σκόπιμη περιφρόνηση για τους άλλους.

Η βασική διαφορά ανάμεσα στις δύο περιπτώσεις είναι η πρόθεση και η αντίληψη των συνεπειών των πράξεων. Ο ψυχικά ασθενής βρίσκεται σε μια εσωτερική μάχη με την ασθένεια, όπου το κύριο μέλημά του είναι να προστατεύσει τους άλλους ή να μην τους βλάψει, ακόμα και αν αυτό σημαίνει να στραφεί προς τον εαυτό του. Ο πόνος του είναι κυρίως εσωτερικός, και η ανικανότητά του να διαχειριστεί την ασθένεια μπορεί να τον οδηγήσει σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.

Αντιθέτως, ο αρνητικός χαρακτήρας δεν έχει τέτοιους εσωτερικούς περιορισμούς. Οι πράξεις του είναι σκόπιμες και κατευθύνονται προς τους άλλους με πρόθεση να προκαλέσουν πόνο ή βλάβη. Αυτή η σκόπιμη βλάβη πηγάζει από μια εγωιστική ή εκδικητική συμπεριφορά που αγνοεί τις ηθικές και κοινωνικές συνέπειες.

Ο ψυχικά ασθενής συχνά βρίσκεται σε μια κατάσταση όπου παλεύει με τον εαυτό του, φοβάται για την ασθένειά του και θέλει να αποτρέψει οποιαδήποτε κακόβουλη πράξη προς τους άλλους, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει να βλάψει τον εαυτό του. Αντιθέτως, ο αρνητικός χαρακτήρας επιλέγει συνειδητά να βλάψει άλλους χωρίς να έχει συναισθηματικές ή ηθικές αναστολές, και πολλές φορές βρίσκει ικανοποίηση στη βλάβη που προκαλεί.

Ο ψυχικά ασθενής δεν λειτουργεί συνειδητά, ενώ ο αρνητικός χαρακτήρας ό,τι κάνει το κάνει συνειδητά, έχοντας επίγνωση των πράξεων και των συνεπειών τους.

Αγγελική Μπολουδάκη

Εικόνα: Michal Macku