Αυτονομία και σύνδεση

Φανταστείτε ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα σπίτι όπου οι λέξεις “πρέπει” και “μην” είναι οι συχνότερες απαντήσεις σε κάθε του απόπειρα να δείξει τον εαυτό του. Ένα σπίτι όπου δεν υπάρχει χώρος για ελεύθερη έκφραση, γιατί τα όρια είναι άκαμπτα και τα στερεότυπα βαρύ φορτίο. Όπου κάθε απόπειρα για συζήτηση φιλτράρεται από προκαταλήψεις, και ο φόβος ότι “θα με κρίνουν” παραλύει την ψυχή. Σε αυτό το κλίμα, τα συναισθήματα κρύβονται, οι ανάγκες καταπιέζονται και κάθε σκέψη αποσύρεται πίσω από τείχη. Έτσι, το παιδί μαθαίνει να αυτοπεριορίζεται, νιώθει αδύναμο, επιφυλακτικό, και πολλές φορές ξένο ακόμη και απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό.

Οι γονείς με μη ρεαλιστικές προσδοκίες βλέπουν την τελειότητα ως πρότυπο και την αδυναμία ως ελάττωμα. Πώς να δεχτούν τα λάθη; Έτσι, τα παιδιά μεγαλώνουν με την πεποίθηση ότι μόνο το αψεγάδιαστο είναι ανεκτό, ότι το λάθος είναι ασυγχώρητο. Κι αν αποτύχουν; Βυθίζονται σε ενοχές, πιστεύοντας ότι δεν αξίζουν αν δεν είναι τέλεια. Γίνονται μικροί «σούπερ ήρωες», φορτωμένοι με βάρος δυσβάσταχτο και με την ψευδαίσθηση ότι η αξία τους είναι πάντα υπό αίρεση.

Όταν η ανασφάλεια των γονιών μεταφέρεται στο παιδί, εκείνο μαθαίνει να ψάχνει την αναγνώριση απ’ έξω, αγνοώντας την ανάγκη για εσωτερική αυτοεκτίμηση και σταθερότητα. Αναζητά διαρκώς επιβεβαίωση, ανίκανο να στηριχτεί στη δική του αξία και να χαρεί τη ζωή για αυτό που είναι. Μοιάζει με φυλακή: δεσμεύεται από τη γνώμη των άλλων και αρνείται τη μοναδικότητά του. Και όταν οι άλλοι αποδεικνύονται αδιάφοροι ή επικριτικοί, το παιδί εξιδανικεύει την αξία τους και πιστεύει ότι οι ίδιοι είναι ανώτεροι. Χάνει κάθε πίστη ότι έχει κάτι το ξεχωριστό και ότι ό,τι θαυμάζει στους άλλους είναι κομμάτι και της δικής του προσωπικότητας.

Όταν κάποιος δεν έγινε αποδεκτός, μεγαλώνει με την αίσθηση ότι του λείπει κάτι θεμελιώδες. Έτσι, οδηγείται σε πηγές πόνου, σαν να είναι προγραμματισμένος να ζει καταστάσεις που τον πληγώνουν. Αναπτύσσει την πεποίθηση ότι η αυτονομία είναι απρόσιτη, ότι η ζωή δεν έχει χώρο για προσωπική αξία και αυτοσεβασμό.

Αυτό που χρειάζεται είναι ένα θεμέλιο αυτοεκτίμησης. Όταν κάποιος αναγνωρίζει την αξία του, δεν αναζητά την επιβεβαίωση έξω – η αυθεντικότητα, η εντιμότητα και η αφοσίωση στηρίζουν τις επιλογές του και τον οδηγούν σε μια ζωή με νόημα. Αν, όμως, αυτές οι αρετές δεν καλλιεργηθούν, τότε ο άνθρωπος γίνεται εξαρτώμενος, πιστεύοντας πως κάθε σχέση είναι προϊόν ανάγκης για επιβεβαίωση. Οι σχέσεις του γίνονται επισφαλείς, γεμάτες αγωνία.

Η ειλικρίνεια με τον εαυτό είναι ο θεμέλιος λίθος μιας υγιούς επικοινωνίας. Η αλήθεια που εκφράζεται με αυτοσεβασμό και καλοσύνη δημιουργεί γέφυρες ουσιαστικές. Από την άλλη, όταν κάποιος αγνοεί την αυτοεκτίμησή του, οι σχέσεις του παραμένουν επιφανειακές, με ανασφάλεια και επιφύλαξη.

Όταν εκτιμά τον εαυτό του, αναζητά ανθρώπους που του δείχνουν σεβασμό και ενδιαφέρον, που εκτιμούν τη μοναδικότητά του και υποστηρίζουν την ανάπτυξή του. Αντί να προσπαθεί να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις των άλλων, μαθαίνει να ζει για αυτό που πραγματικά είναι, απαλλαγμένος από την ανάγκη για διαρκή επιβεβαίωση.

Η επιθυμία για ανάπτυξη είναι έμφυτη. Να αναδείξει κάποιος τις πραγματικές του δυνατότητες, να επιλέξει αυτό που ενισχύει την εσωτερική του αξία και τον οδηγεί στην προσωπική ολοκλήρωση. Ακόμα κι αν οι οικογενειακές εμπειρίες μάς έχουν πληγώσει, η αλλαγή είναι δυνατή. Με αυτογνωσία και επιμονή, μπορούμε να αφήσουμε πίσω τα περιοριστικά πρότυπα και να διαμορφώσουμε μια ζωή γεμάτη νόημα και ουσιαστικές σχέσεις.

Αυτό το ταξίδι αυτογνωσίας και εξέλιξης είναι μια πορεία προς την ελευθερία. Απαιτεί υπομονή, χρόνο και πίστη, αλλά στο τέλος, προσφέρει την ανακούφιση του να ζεις σύμφωνα με τις δικές σου αξίες και επιθυμίες. Είναι η απόλυτη αποδοχή και η αληθινή αγάπη για τον εαυτό – το σημαντικότερο δώρο που μπορεί να κάνει κανείς στη ζωή του.

Αγγελική Μπολουδάκη