Κάθε άνθρωπος, είτε πάσχει είτε όχι από ψυχική ασθένεια, έχει το δικαίωμα να ζει σε μια κοινωνία που τον αποδέχεται και τον στηρίζει

Η ψυχική ασθένεια παραμένει ένα από τα πιο πολύπλοκα και ευαίσθητα θέματα της σύγχρονης κοινωνίας, επηρεάζοντας όχι μόνο τους ίδιους τους πάσχοντες αλλά και τις οικογένειές τους, τους φίλους και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Οι κοινωνικές και προσωπικές αντιλήψεις για την ψυχική ασθένεια συχνά διαμορφώνονται από προκαταλήψεις, φόβους και έλλειψη γνώσης. Για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά αυτό το πρόβλημα, η αλλαγή στην αντίληψη και την κατανόηση της ψυχικής υγείας είναι απαραίτητη, τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.

Η ψυχική ασθένεια δεν είναι προσωπική αποτυχία ή αδυναμία. Όπως και οι σωματικές ασθένειες, έχει πολλές αιτίες που περιλαμβάνουν βιολογικούς, ψυχολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Οι βιολογικοί παράγοντες, όπως το γενετικό υλικό, μπορεί να αυξάνουν την προδιάθεση για την εμφάνιση σοβαρών ψυχικών ασθενειών. Παράλληλα, τα παιδικά τραύματα, η συναισθηματική κακοποίηση, η παραμέληση και οι αρνητικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία συμβάλλουν στην εμφάνιση πιο ήπιων ψυχικών διαταραχών, όπως η κατάθλιψη και το άγχος. Το να βλέπουμε την ψυχική ασθένεια ως ένα ζήτημα που αφορά όλους μας, και όχι μόνο τους ίδιους τους ασθενείς, αποτελεί ένα πρώτο βήμα προς τη δημιουργία μιας πιο ανεκτικής και συνειδητοποιημένης κοινωνίας.

Η ψυχική ασθένεια συνοδεύεται από τον στιγματισμό που τη συνοδεύει. Οι άνθρωποι που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές συχνά αντιμετωπίζονται με φόβο, περιθωριοποιούνται ή θεωρούνται αδύναμοι. Αυτός ο στιγματισμός είναι ιδιαίτερα επιζήμιος γιατί εμποδίζει τους ασθενείς να αναζητήσουν βοήθεια, να αποδεχτούν τη διάγνωσή τους και να λάβουν τη σωστή θεραπεία. Η κοινωνία συνήθως έχει μια βαθιά ριζωμένη προκατάληψη ότι η ψυχική ασθένεια είναι κάτι που μπορεί να «ξεπεραστεί» με τη δύναμη της θέλησης, κάτι που αγνοεί την επιστημονική πραγματικότητα και τις ανάγκες των ασθενών.

Η αλλαγή αυτής της αντίληψης απαιτεί πρώτα από όλα εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση. Η κοινωνία πρέπει να αντιληφθεί ότι η ψυχική υγεία είναι εξίσου σημαντική με τη σωματική, και η έλλειψη αυτής δεν είναι ντροπή. Αντιθέτως, η ντροπή και ο φόβος οδηγούν στην απομόνωση των ασθενών και επιδεινώνουν τα συμπτώματά τους. Ένας ασθενής που περιβάλλεται από ανθρώπους που δεν κατανοούν την κατάσταση του ή που τον κρίνουν, δυσκολεύεται να βρει την ψυχική ανθεκτικότητα που χρειάζεται για να αντιμετωπίσει την ασθένεια του. Η αποδοχή και η συμπαράσταση είναι βασικά συστατικά για να μπορέσει να χτίσει την αυτοπεποίθησή του και να αντέξει στις δυσκολίες της ψυχικής του πάλης.

Η υποστήριξη, τόσο από το φιλικό όσο και από το οικογενειακό περιβάλλον, είναι κρίσιμη για την ανάρρωση των ανθρώπων με ψυχικές ασθένειες. Ένα υποστηρικτικό δίκτυο μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή να αναγνωρίσει το πρόβλημά του, να αποδεχτεί την κατάσταση του και να συνεχίσει να ακολουθεί θεραπευτικές παρεμβάσεις. Αυτό το δίκτυο λειτουργεί ως ένα σταθερό και ασφαλές πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί να εκφραστεί χωρίς τον φόβο της απόρριψης ή της κριτικής.

Εξίσου σημαντικός είναι ο ρόλος της ευρύτερης κοινότητας. Η κοινότητα, εάν είναι ενημερωμένη και ευαισθητοποιημένη, μπορεί να λειτουργήσει ως σύμμαχος του ασθενούς. Όσο περισσότεροι άνθρωποι κατανοούν την ψυχική ασθένεια, τόσο λιγότερο ισχυρός γίνεται ο στιγματισμός. Όταν οι άνθρωποι που νοσούν νιώθουν ότι ανήκουν σε μια κοινότητα που τους αποδέχεται, τότε μπορούν να αναζητήσουν πιο εύκολα βοήθεια, χωρίς να φοβούνται την κριτική ή την περιθωριοποίηση. Αντίθετα, εάν ζουν σε μια κοινότητα που τους απορρίπτει ή τους στιγματίζει, είναι πολύ πιο πιθανό να αποφύγουν τη θεραπεία, με επιζήμιες συνέπειες για την υγεία τους.

Η αλλαγή στις κοινωνικές αντιλήψεις για την ψυχική υγεία είναι αναγκαία. Η κοινωνία πρέπει να μάθει να βλέπει την ψυχική ασθένεια με τα ίδια μάτια που βλέπει τη σωματική ασθένεια, χωρίς προκαταλήψεις και ντροπή. Η εκπαίδευση γύρω από την ψυχική υγεία είναι το κλειδί για αυτήν την αλλαγή. Όσο περισσότεροι άνθρωποι είναι ενήμεροι για τα αίτια, τα συμπτώματα και τις θεραπείες των ψυχικών ασθενειών, τόσο πιο εύκολα θα μπορέσουν να τις κατανοήσουν και να τις αποδεχτούν. Με τη σωστή εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση, θα καλλιεργηθεί μια κοινωνία όπου οι ασθενείς θα αισθάνονται ασφαλείς και ενδυναμωμένοι να αναζητήσουν τη βοήθεια που χρειάζονται.

Επιπλέον, η εκπαίδευση δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο σε ενήλικες. Τα σχολεία πρέπει να ενσωματώνουν προγράμματα ευαισθητοποίησης για την ψυχική υγεία, προετοιμάζοντας τις μελλοντικές γενιές να αντιμετωπίζουν το ζήτημα με σεβασμό και κατανόηση. Η πρόληψη των ψυχικών ασθενειών μπορεί να ξεκινήσει από την παιδική ηλικία, μέσω της διδασκαλίας των δεξιοτήτων συναισθηματικής διαχείρισης και της δημιουργίας ενός περιβάλλοντος όπου τα παιδιά νιώθουν ελεύθερα να εκφράσουν τις ανησυχίες τους.

Η προσωπική ανθεκτικότητα είναι η ικανότητα του ατόμου να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες, να διατηρήσει την ψυχική του ισορροπία και να ανακάμψει από τις αντιξοότητες. Ωστόσο, η ψυχική ανθεκτικότητα δεν είναι εύκολο να αναπτυχθεί σε ένα περιβάλλον όπου κυριαρχούν η αδιαφορία, η άγνοια ή οι προκαταλήψεις. Για να μπορέσει ο ασθενής να αναπτύξει αυτήν την ανθεκτικότητα, πρέπει να νιώθει ότι περιβάλλεται από αποδοχή και κατανόηση.

Όταν οι «υγιείς» άνθρωποι δεν αντιμετωπίζουν τα δικά τους ψυχολογικά προβλήματα, όταν αποφεύγουν να αναγνωρίσουν το άγχος, τη θλίψη ή τις φοβίες τους, τότε εντείνουν το στιγματισμό των ψυχικά ασθενών. Συχνά, οι «υγιείς» προσπαθούν να κρατήσουν μακριά τους ψυχικά ασθενείς, επειδή αυτοί αντικατοπτρίζουν δικές τους κρυμμένες ανασφάλειες και φόβους. Αυτή η στάση όχι μόνο εμποδίζει την πρόοδο του ασθενή, αλλά ενισχύει επίσης έναν κύκλο απόρριψης και στιγματισμού που βλάπτει την κοινωνία συνολικά.

Τελικά, η ψυχική υγεία μιας κοινωνίας εξαρτάται από τη συμπερίληψη, την κατανόηση και την αποδοχή του διαφορετικού. Κάθε άνθρωπος, είτε πάσχει είτε όχι από ψυχική ασθένεια, έχει το δικαίωμα να ζει σε μια κοινωνία που τον αποδέχεται και τον στηρίζει. Μέσα από την αλλαγή των κοινωνικών αντιλήψεων, την εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση, μπορούμε να χτίσουμε μια κοινωνία πιο ανεκτική, πιο υγιή και πιο υποστηρικτική, όπου ο καθένας θα μπορεί να αναζητήσει τη βοήθεια που χρειάζεται χωρίς φόβο, χωρίς ντροπή και χωρίς στιγματισμό.

Αγγελική Μπολουδάκη